Της Δρ. Μαριλένας Καριολαίμου ( Αναπληρώτρια καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Πρόεδρος της Γλωσσολογικής Εταιρίας Κύπρου και επικεφαλής της Ερευνητικής ομάδας για την καταγραφή της Κ.Μ.Α)
●Λήψη συνεντεύξεων από φυσικούς ομιλητές/τριες της ΚΜΑ
●●Φωνητική καταγραφή, έλεγχος του συστήματος γραπτής απόδοσης, διατύπωση κανόνων γραφής, δημιουργία γραμματοσειράς για τους χρήστες της γλώσσας στα ηλεκτρονικά μέσα
●ΛΗΨΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ ΑΠΟ ΦΥΣΙΚΟΥΣ ΟΜΙΛΗΤΕΣ/ΤΡΙΕΣ ΤΗΣ ΚΜΑ
Για την καταγραφή της γλώσσας, στις πρώτες δύο φάσεις της έρευνας αξιοποιήθηκε κυρίως το γλωσσικό αποθήκευμα των γηραιότερων φυσικών ομιλητών. Η απόφαση να ληφθούν συνεντεύξεις κατά προτεραιότητα από τους μεγαλύτερους σε ηλικία ομιλητές στηρίχτηκε στα αποτελέσματα ερευνών που δείχνουν ότι σε αυτούς βρίσκεται καλύτερα διαφυλαγμένη η γλώσσα, εφόσον αυτοί είναι συχνά και οι επαρκέστεροι ομιλητές· γνωρίζουμε, επίσης, ότι η γλώσσα αλλάζει με την πάροδο του χρόνου και έτσι στις νεότερες γενιές φυσικών ομιλητών που είναι δίγλωσσοι στα ελληνικά, η επαφή ανάμεσα στις δύο γλώσσες μπορεί να έχει επηρεάσει τη δομή της κυπριακής αραβικής. Βέβαια, σε μεταγενέστερη φάση της έρευνας, επιβάλλεται να προσεγγίσουμε και να καταγράψουμε και φυσικούς ομιλητές μικρότερων ηλικιών ή και μη φυσικούς ομιλητές με σχετική επάρκεια.
Το Αρχείο περιλαμβάνει αυτή τη στιγμή 58 συνεντεύξεις, διάρκειας 168 περίπου ωρών, από 27 γυναίκες και 31 άντρες, ηλικίας 61 έως 100 χρόνων. Όλοι κατάγονται από τον Κορμακίτη και οι περισσότεροι είναι εγκλωβισμένοι ή άτομα που έχουν επιστρέψει στον Κορμακίτη την τελευταία δεκαπενταετία. Στο Αρχείο περιλαμβάνονται και συνεντεύξεις από μέλη της κοινότητας που δεν είναι πια μαζί μας. Αναλυτικά, οι ηλικίες των ομιλητών φαίνονται στην παράσταση που ακολουθεί.
Οι συνεντεύξεις λαμβάνονται από φυσικούς ή επαρκείς γλωσσικά ερευνητές/ερευνήτριες με βάση ένα θεματικό πρωτόκολλο που περιλαμβάνει πέντε (5) γενικές θεματικές με λεπτομέρειες για τα άτομα που δέχονται να δώσουν συνέντευξη, τα προσωπικά τους βιώματα, περιγραφές του χωριού, αφηγήσεις ζωής και μνήμες, και δέκα (10) ειδικές θεματικές που αφορούν την κοινωνική και οικονομική οργάνωση, τη θρησκεία, τα κυριότερα κοινωνικά γεγονότα, τις παραδοσιακές ασχολίες, τη ψυχαγωγία, τη λαϊκή ιατρική κ.ά. Για κάθε πληροφορητή, έχει δημιουργηθεί ατομικό δελτίο με λεπτομέρειες που αφορούν την ηλικία του, την οικογενειακή του κατάσταση, το επίπεδο μόρφωσης κ.λπ. Για όλες τις συνεντεύξεις της δεύτερης και της τρίτης φάσης και για μία (1) συνέντευξη από την πρώτη φάση διαθέτουμε, επίσης, οπτικογραφημένο υλικό καθώς και φωτογραφίες για κάθε ομιλητή. Διαθέτουμε, ακόμη, αναλυτικά τον αριθμό των συναντήσεων που χρειάστηκαν για να ολοκληρωθεί κάθε συνέντευξη, τις ημερομηνίες, τη διάρκεια κάθε συνάντησης και τη συνολική διάρκεια κάθε συνέντευξης. Κάθε ηχητικό αρχείο αρχειοθετείται με συγκεκριμένο τρόπο, ούτως ώστε να είναι άμεσα αναγνωρίσιμα ο ερευνητής, ο ομιλητής, η ημερομηνία κατά την οποία λήφθηκε η συνέντευξη και η σειρά της συνέντευξης στο σύνολο των συνεντεύξεων που πήρε ο συγκεκριμένος ερευνητής, λ.χ. ο τίτλος ΤΤ3_ΜΚf_ 16.11.2013_Α σημαίνει ότι το αρχείο περιλαμβάνει το πρώτο μέρος (Α) της τρίτης σε αριθμό συνέντευξης που πήρε η ερευνήτρια Τζοβάνα Τερζή (ΤΤ3) από τη Μαριάννα Κασάπη (ΜΚ), φυσική ομιλήτρια (f) στις 16/11/2013 [πρώτη φάση έρευνας].
Όλες οι συνεντεύξεις απομαγνητοφωνήθηκαν θεματικά με βάση το θεματικό πρωτόκολλο συνέντευξης που χρησιμοποιήθηκε. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε ανά πάσα στιγμή να παραπέμψουμε στο ακριβές σημείο κάθε συνέντευξης όπου συζητείται ένα συγκεκριμένο θέμα, χωρίς να χρειαστεί να ξανακούσουμε ολόκληρη τη συνέντευξη. Η θεματική απομαγνητοφώνηση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη όταν θέλουμε να ακούσουμε ή/και να αποσπάσουμε για να τοποθετήσουμε σε ξεχωριστό αρχείο, τι λένε για ένα συγκεκριμένο γεγονός ή για μια συγκεκριμένη θεματική, διαφορετικοί ομιλητές. Επίσης, μας επιτρέπει να εντοπίζουμε τα διαφορετικά σημεία μιας συνέντευξης στα οποία ένας ομιλητής αναφέρεται στην ίδια ή συναφή θεματική.
●●ΦΩΝΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ
Μέρος των συνεντεύξεων έχει καταγραφεί φωνητικά. Η φωνητική καταγραφή είναι η απόδοση των προφορικών συνεντεύξεων σε ειδικό τυποποιημένο σύστημα που αποδίδει τους φθόγγους μιας γλώσσας, δηλαδή την προφορά των ομιλητών. Για τη φωνητική καταγραφή χρησιμοποιείται διεθνώς αναγνωρισμένος κώδικας γραφής που ονομάζεται Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο. Το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο περιέχει μια σειρά από σύμβολα (ο, p, δ, θ, α, ε, e κ.λπ.) και διακριτικά (:, ˜ , h, ¨, κ.λπ.)που αποδίδουν με μονοσήμαντο τρόπο τα στοιχεία της προφοράς σε αντιστοιχία ένα προς ένα, π.χ. οι λέξεις kassis και παιδεία θα αποδοθούν φωνητικά με το ίδιο [i] ως [khassís] και [peδía], άσχετα με τον τρόπο που γράφονται σε κάθε σύστημα γραφής. Η χρήση μονοσήμαντων συμβόλων με συγκεκριμένη φωνητική αξία μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε άμεσα ποιοι φθόγγοι χρησιμοποιούνται σε μια γλώσσα έστω και αν δεν τη γνωρίζουμε. Μας επιτρέπει, κυρίως, να απομακρυνόμαστε από τα συστήματα γραφής που πολλές φορές συσκοτίζουν την προφορά και να αντιλαμβανόμαστε πιο ξεκάθαρα και τις φωνητικές διεργασίες στις οποίες υπόκεινται οι φθόγγοι όταν βρεθούν σε συγκεκριμένα συμφραζόμενα και τη μορφολογία της γλώσσας. Στην περίπτωση της ΚΜΑ, για να μπορέσουμε να διατυπώσουμε τις ορθογραφικές συμβάσεις, πρέπει να έχουμε εικόνα για τα υπόλοιπα γλωσσικά επίπεδα (φωνητική, φωνολογία και μορφολογία)· σε αυτό συνεπικουρεί η φωνητική καταγραφή.
Στη δράση της φωνητικής καταγραφής περιλαμβάνεται και η δημιουργία ειδικού πληκτρολογίου στο οποίο αποδίδονται όλα τα γραφήματα (γράμματα) του αλφαβήτου της ΚΜΑ. Η ανάγκη για δημιουργία ειδικού πληκτρολογίου προκύπτει από τη διαπίστωση ότι η πληκτρολόγηση στους υπολογιστές δυσχεραίνεται από το γεγονός ότι πρέπει κανείς να μεταπηδά από το ελληνικό στο αγγλικό και από εκεί στο τουρκικό πληκτρολόγιο για να μπορέσει να γράψει όλα τα γραφήματα που περιλαμβάνει το αλφάβητο. Αυτό δυσχεραίνει και επιβραδύνει κυρίως την ορθογραφική απόδοση της γλώσσας (βλ. παρακάτω), αλλά και τη γραφή κάθε ομιλητή που θα ήθελε να χρησιμοποιήσει την ΚΜΑ στον υπολογιστή του.