Του Δρ. Γαβριήλ Καλακουτή
Σημαντικότατα ιστορικά ευρήματα της δρ Νάσα Παταπιου ,της κατεξοχήν ερευνήτριας της Ενετοκρατίας, γιά την Μαρωνιτκήν Κοινότητα Κύπρου. Η εκκλησία του Αγίου Ιακώβου στην Πράσινη γραμμή Λευκωσίας κατά τον 16ον αιώνα υπήρξε Επισκοπική Έδρα των Μαρωνιτών. Ο Σύνδεσμος Μαρωνιτών Επιστημόνων Κύπρου εκφράζει τις ευχαριστίες του στην Δρ Παταπίου.
Σχετικά με την εκκλησία του Αγίου Ιακώβου που πρόσφατα κατέστρεψαν καταρρακτώδεις βροχές στην πράσινη γραμμή.
Η εκκλησία του Αγίου Ιακώβου του Πέρσου κατά τον 16ον αιώνα υπήρξε επισκοπική έδρα των Μαρωνιτών.
Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από ανέκδοτο βενετικό έγγραφο του 1544 το οποίο αναφέρεται στο χωριό Αττάλου και στην μονή του Αγίου Γεωργίου της Αττάλου και ο οποίο ανακάλυψε και δημοσίευσε η Δρ. Νάσα Παταπίου για πρώτη φορά στην εφημερίδα Πολίτης και συγκεκριμένα το 2010 και το 2013.
Το πιο πάνω βενετικό έγγραφο που εντόπισε η Δρ. Νάσα Παταπίου έφερε στο φως όχι μόνο πολλά στοιχεία για το χωριό Αττάλου και για τη μονή του Αγίου Γεωργίου της Αττάλου, αλλά και για τον Καθεδρικό ναό των Μαρωνιτών στην Λευκωσία. Από την ίδια πηγή πληροφορούμαστε πότε και από ποιόν παραχωρήθηκε το χωριό και η μονή στους Μαρωνίτες, πως αφαιρέθηκε στη συνέχεια από αυτούς και πως τέλος περιήλθαν εκ νέου στην εξουσία τους. Στις 16 Σεπτεμβρίου του 1544 οι βενετικές αρχές μετά από σχετικό αίτημα που είχαν υποβάλει, τόσο ο επίσκοπος Μαρωνιτών όσο και οι μοναχοί της Μονής του Αγίου Γεωργίου της Αττάλου , αποφασίστηκαν τα ακόλουθα. Το χωριό Αττάλου καθώς και η μονή του Αγίου Γεωργίου της Αττάλου, όπως αναφέρεται στο έγγραφο, ανήκαν στο παρελθόν στους Μαρωνίτες. Τους είχαν παραχωρηθεί από τον αείμνηστο βασιλιά Ιάκωβο Β’ Lusignan το έτος 1472. Μαζί με την μονή και το χωριό τους παραχωρήθηκαν και κάποια γειτονικά υποστατικά και κτήματα. Το 1542 όμως μετά από εβδομήντα οι βενετοί διοικητές της Κύπρου αφαίρεσαν τόσο το χωριό Αττάλου όσο και τη Μονή του Αγίου Γεωργίου και τα κατέγραψαν ως ιδιοκτησία της Δημοκρατίας της Βενετίας. Με απόφαση ωστόσο των βενετικών αρχών ημερομηνίας, 16 Σεπτεμβρίου 1544 , και υστερα από σχετικό αίτημα των Μαρωνιτών μοναχών του Αγίου Γεωργίου και του επισκόπου τους, αναφέρονταν τα εξής σχετικά. Το πραστιό ( μικρό χωριό)μ Αττάλου μαζί με την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και τα εξαρτώμενα υποστατικά ή κτήματα παραχωρούνται εκ νέου στους Μαρωνίτες, δηλαδή στον επίσκοπο των Μαρωνιτών και στους μοναχούς της μονής του Αγίου Γεωργίου της Αττάλου. Ακόμη στην απόφαση σημειωνόταν πως ό,τι ισχύει από το έτος 1472, όταν τα πιο πάνω είχαν παραχωρηθεί από τον βασιλιά Ιάκωβο Β’ Lusignan στους Μαρωνίτες, θα ισχύει και με τη νέα απόφαση του έτους 1544. Για τους ανώτερους λόγους οι βενετικές αρχές έδιναν εντολή όπως ενημερωθούν στην Κύπρο οι Βενετοί ρέκτορες καθώς και οι διάδοχοι τους, για την εκτέλεση της απόφασης τους για το χωριό Αττάλου και τη μονή του Αγίου Γεωργίου της Αττάλου.
Τέλος, το ίδιο έγγραφο επιβεβαίωσε και την κατά παράδοση πληροφορία και ευρέως διαδεδομένη στους Μαρωνίτες της Κύπρου , ότι, η εκκλησία του Αγίου Ιακώβου στη Λευκωσία ανήκε σε αυτούς ως Καθεδρικός ναός και αναντίλεκτα υπήρξε κάποτε η επισκοπική τους έδρα. Είναι επίσης σημαντικό, όπως γράφει η Δρ. Παταπίου, ότι ο ίδιος μαρτυρείται ως καθεδρικός των Μαρωνιτών ήδη από τον 15ον αιώνα, αφού σε διαθήκη του 1453 γίνεται μνεία στον « Άγιο Ιάκωβο των Μαρωνιτών ( L’ eglise Sainct Jacques des Maronites)». Πρόκειται για την εκκλησία του Αγίου Ιακώβπου του Πέρσου ή των Διαπυλίων, όπως μνημονεύεται στις πηγές. Τον 14ον αιώνα και συγκεκριμένα το 1468 ο ναός αναφέρεται ως Άγιος Ιάκωβος του άρχοντος Simon de Montolif, γιατί πιθανόν να ήταν κτήτορας του εν λόγω ναού. Ο ναός του Αγίου Ιακώβου του Πέρσου κατά τα τέλη του 18ου με αρχές του 19ου αποτελούσε ιδιοκτησία του διερμηνέως Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου ενώ στα νεότερα χρόνια λειτούργησε ως Ορφανοτροφείο. Στο έγγραφο του 1544 επακριβώς σημειώνεται : «… ο Μαρωνίτης επίσκοπος του Αγίου Ιακώβου…».
Ο Άγιος Ιάκωβος ήταν θαυματουργός και θεράπευε ασθένειες των αυτιών και κώφωσις, Έτσι ονομαζόταν και Άκουφος. Όλοι οι Κύπριοι Ορθόδοξοι, Μουσουλμάνοι , Καθολικοί τον δόξαζαν λόγω των θαυμάτων του.
Επί Οθωμανικής κυριαρχίας ο ναό έγινε στάβλος. Ο Τούρκος ιδιοκτήτης του είχε οράματα και έβλεπε τον Άγιο που παραπονιόταν έτσι πούλησε τον ναό στο τάγμα των Καθολικών Καπουτσίνων μοναχών. Όταν έφυγαν οι Καπουτσίνοι μοναχοί από την Κύπρο αγόρασε τον ναό ο Δραγομάνος -διερμηνέας Χατζηγεωργάκης Κορνέσιος ,που ήταν πολέμιος των Μαρωνιτών και που τους πήρε και άλλες εκκλησίες και το χρησιμοποιούσε ως προσωπικό εκκλησάκι. Μετά ο ναός αποκτήθηκε από την Ορθόδοξη εκκλησία που το χρησιμοποιούσε ως Ορφανοτροφείο.
Με τι δικοινοτικές ταραχές το 1963 εγκαταλείφθηκε έκτοτε και ερημώθηκε μέχρι σήμερα που κατέρρευσε από τις καταρρακτώδεις βροχές