Ο Φεβρουάριος ήταν ο χειρότερος μήνας των τελευταίων ετών στα διεθνή χρηματιστήρια, καθώς οι τιμές των μετοχών υποχωρούν και τα επιτόκια ανεβαίνουν. Οι αγορές μετοχών είναι σήμερα πολύ ευαίσθητες (επειδή οι τιμές ανέβηκαν πάρα πολύ) και οι διακυμάνσεις που παρατηρούνται σε καθημερινή βάση είναι ασυνήθιστα μεγάλες. Οι αγορές μετοχών είχαν διανύσει μια παρατεταμένη χρονική περίοδο ανοδικής πορείας με τα επιτόκια σχεδόν στο μηδέν. Κατά κάποιο τρόπο, οι επενδυτές δεν είχαν και πολλές επιλογές στη διάθεση του αφού τα επιτόκια ήταν εξαιρετικά χαμηλά. Οι καταθέσεις και τα ομόλογα είχαν πολύ χαμηλές αποδόσεις και οι επενδυτές στράφηκαν προς τις μετοχές.
Για παράδειγμα, τα δεκαετή κυβερνητικά ομόλογα των ΗΠΑ πρόσφεραν αποδόσεις κάτω από το 2% για αρκετά χρόνια, ενώ μόλις πρόσφατα οι αποδόσεις αυτές ξεπέρασαν το 2%. Σήμερα η απόδοση του Αμερικάνικου δεκαετούς ομολόγου κυμαίνεται σήμερα γύρω στο 2.8% και διαγράφει ανοδική πορεία. Δηλαδή, αν κάποιος αγοράσει σήμερα ένα δεκαετές ομόλογο, κλειδώνει απόδοση 2.8% για την επένδυση του κάθε χρόνο, για τα επόμενα δέκα χρόνια (ή μέχρι την λήξη του ομολόγου), η οποία θεωρείτε πολύ ασφαλής. Η απόδοση αυτή απέχει πολύ από τη μακροπρόθεσμη μέση απόδοση του Αμερικάνικου ομολόγου τα τελευταία 10 χρόνια, που είναι γύρω στο 4%. Δεν θα αποτελεί έκπληξη αν η απόδοση των δεκαετή ομολόγων των ΗΠΑ ξεπεράσει το 4% στους επόμενους 12 μήνες και αν συμβεί αυτό, τότε οι τιμές των μετοχών θα υποχωρήσουν περισσότερο. Υπάρχει μια ισχυρή σχέση μεταξύ των τιμών των μετοχών και των αποδόσεων των ομολόγων.
Το ομόλογο είναι δάνειο που χορηγεί ο επενδυτής προς τον εκδότη του ομολόγου, είτε αυτό είναι επιχείρηση ή κράτος. Όταν οι κυβερνήσεις ή οι επιχειρήσεις χρειάζονται χρήματα, εκδίδουν ομόλογα και τα πουλούν στους επενδυτές, οι οποίοι τα αγοράζουν για να κερδίζουν την απόδοση τους (διότι τα ομόλογα πληρώνουν τόκο κάθε έξι μήνες). Η απόδοση ενός ομολόγου ισοδυναμεί με το επιτόκιο που θα κέρδιζε κάποιος επενδυτής εάν κατέθετε τα χρήματα του στην τράπεζα. Όταν οι αποδόσεις των ομολόγων είναι χαμηλές, όπως τα τελευταία χρόνια, οι επενδυτές προτιμούν τις μετοχές. Τα τελευταία πέντε χρόνια, με βάση τον βιομηχανικό δείκτη S&P 500, οι τιμές των μετοχών στις ΗΠΑ ανέβηκαν κατά 90%, ενώ οι μετοχές του δείκτη NASDAQ υπερδιπλασίασαν την αξία τους. Από το τέλος του περασμένου μήνα όμως, οι τιμές των μετοχών ξεκίνησαν να υποχωρούν και η τάση προδιαγράφεται πτωτική. Οι επενδυτές πουλούν μετοχές αλλά και ομόλογα, για να διασφαλίσουν τα κέρδη τους, και αυτό ενδυναμώνει την πτώση. Χαμηλότερες τιμές στα ομόλογα σημαίνει ψηλότερες αποδόσεις αφού οι επενδυτές πληρώνουν λιγότερα για να πάρουν τα ίδια χρήματα στη λήξη του ομολόγου. Για παράδειγμα, αν ένα ομόλογο που πληρώνει €100 σε ένα χρόνο και πωλείται στην αγορά για €95, έχει απόδοση 5.26% (5/95). Αν όμως η τιμή του εν’ λόγω ομολόγου στην αγορά μειωθεί στα €90, η απόδοση του αυξάνεται στα 11.1% (10/90), διότι ο επενδυτής πληρώνει λιγότερα για να το αγοράσει αλλά θα πάρει €100 σε ένα χρόνο.
Η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων ξεκίνησε με την χρηματοπιστωτική κρίση των ΗΠΑ το 2008, όταν η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ξεκίνησε να αγοράζει κυβερνητικά και εταιρικά ομόλογα, διοχετεύοντας έτσι απέραντη ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα. Συνολικά, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ αγόρασε ομόλογα αξίας τεσσάρων τρισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία φόρτωσε στον ισολογισμό της, και τα οποία θα πρέπει να διοχετεύσει σταδιακά πίσω στην αγορά, αφαιρώντας έτσι ρευστότητα από το τραπεζικό σύστημα, μια εξέλιξη που πιέζει τις τιμές των ομολόγων προς τα κάτω και αυξάνει τα επιτόκια. Οι επενδυτές ομολόγων, ξεκίνησαν ήδη να πουλούν ομόλογα στην αγορά για να προλάβουν τις ψηλές τιμές, διαφορετικά θα υποστούν ζημιές. Οι αναλυτές πάντως αναμένουν περαιτέρω πτώση των τιμών των μετοχών και των τιμών των ομολόγων, και σημαντική άνοδο στα επιτόκια, τα οποία θα μπορούσαν να προκαλέσουν ύφεση στην οικονομία των ΗΠΑ και κατ ΄επέκταση, στην παγκόσμια οικονομία. Ήδη τα χρηματιστήρια σε Ευρώπη και Ασία, άρχισα να «χορεύουν».
Μάριος Μαυρίδης, Καθηγητής Οικονομικών Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, βουλευτής Κερύνειας ΔΗΣΥ, m.mavrides@euc.ac.cy
