Του Αντώνη Ηλία Κασάπη
Η Ομοσπονδία είναι μια πολιτική οντότητα που χαρακτηρίζεται από την ένωση δύο ή περισσότερων μερικώς αυτοκυβερνήσεων πολιτειών ή περιοχών κάτω από μια κεντρική ομοσπονδιακή κυβέρνηση.
Σε μια ομοσπονδία, το στάτους αυτοκυβέρνησης των συνιστούντων πολιτειών, καθώς και η κατανομή των εξουσιών μεταξύ αυτών και της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης, συνήθως κατοχυρώνονται συνταγματικά και δεν μπορούν να αλλοιωθούν με μονόπλευρη απόφαση οποιουδήποτε μέρους, των συνιστούντων πολιτειών ή της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης.
Με άλλα λόγια, η ομοσπονδία είναι μια μορφή διακυβέρνησης όπου η κυρίαρχη εξουσία διαμοιράζεται μεταξύ μιας κεντρικής αρχής (κυβέρνησης) και ενός αριθμού συνιστούντων περιοχών έτσι ώστε η κάθε περιοχή να διατηρεί κάποιο βαθμό ελέγχου πάνω στις δικές της εσωτερικές υποθέσεις.
Το αντίθετο της ομοσπονδίας είναι το ενιαίο κράτος όπου όλη η χώρα διακυβερνάται απο μιά ενιαία κεντρική κυβέρνηση και δεν διαχωρίζεται σε περιοχές ή ζώνες ή συνιστώσες πολιτείες.
Η Γερμανία αποτελεί παράδειγμα ομοσπονδιακού κράτους, ενώ η Γαλλία παράδειγμα ενιαίου κράτους.
Τα ομοσπονδιακά κράτη είναι αρκετές φορές πολυεθνικά και έχουν συνιστώσες πολιτείες με διαφορετικές εθνικότητες, όχι όμως πάντοτε αναγκαστικά.
Οι αρχικές συμφωνίες και το σύνταγμα των ομοσπονδιακών κρατών αποσκοπούν στο να υπάρχει σταθερότητα που να προωθεί τα κοινά συμφέροντα και να μειώνει τις διαφορές μεταξύ των διαφόρων συνιστούντων πολιτειών. Όταν όμως οι συνιστώσες πολιτείες έχουν διαφορές σε τέτοια στοιχεία όπως εθνικότητα, γλώσσα, θρησκεία και κουλτούρα, τότε η τάση μείωσης των διαφορών και περεταίρω σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των συνιστωσών πολιτειών μπορεί να καθυστερήσει ή και να μην προχωρήσει.
Ένας άλλος όρος που χρησιμοποιείται είναι η «συνομοσπονδία». Αυτή είναι συνήθως μια μορφή μόνιμης ένωσης κυρίαρχων κρατών με κύριο σκοπό να έχουν κοινή θέση έναντι τρίτων κρατών.
Ένα παράδειγμα είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η κύρια διαφορά μεταξύ συνομοσπονδίας και ομοσπονδίας είναι ότι η συμμετοχή κρατών σε συνομοσπονδία είναι σε εθελοντική βάση, ενώ η συμμετοχή κρατών σε ομοσπονδία είναι αναγκαστική.
Βλέπουμε για παράδειγμα τώρα το Ηνωμένο Βασίλειο, που ήταν μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για δεκαετίες, να παίρνει από μόνο του την απόφαση να εγκαταλείψει, χωρίς ούτε η ΕΕ και ούτε τα άλλα κράτη μέλη της να μπορούν να εμποδίσουν το ΗΒ από το να εξέλθει. Σε μια ομοσπονδία όμως αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει (νόμιμα).
Μερικές φορές, κράτη ιδρύονται αρχικά με μιά μορφή διακυβέρνησης, αλλά με τα χρόνια αλλάζουν σε άλλη.
Για παράδειγμα, το Βέλγιο ιδρύθηκε αρχικά ως ένα ενιαίο κράτος, αλλά εξελίχτηκε τελικά σε ομοσπονδιακό.
Ο Καναδάς ιδρύθηκε αρχικά ως συνομοσπονδία, αλλά τώρα είναι ομοσπονδία.
Τώρα οι συνομιλίες για το Κυπριακό εστιάζονται στο να μετατρέψουν το κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας, που ιδρύθηκε αρχικά ώς ένα ενιαίο κράτος, σε ομοσπονδία.
Έχουν προστεθεί και οι όροι
-«διζωνική», αφού θα περιλαμβάνει δύο περιοχές ή ζώνες
-«δικοινοτική», αφού θα περιέχει πολίτες που ο κάθε ένας θα ανήκει σε μία από δύο αναγνωρισμένες κοινότητες, την Ελληνοκυπριακή και την Τουρκοκυπριακή (αυτό είναι κληρονομιά από το παρών σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, που είναι δικοινοτικό).
Ο κόσμος της Κύπρου πιθανό να κληθεί σύντομα, ξανά, σε δύο ξεχωριστά δημοψηφίσματα, όπου θα του παρουσιαστεί μια «συμφωνία» για κάποια μορφή Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ), και θα πρέπει να πει είτε ΝΑΙ είτε ΟΧΙ στο σχέδιο που θα του παρουσιαστεί.
Είναι ο λαός της Κύπρου, ΕΚ και ΤΚ σε θέση να πάρουν τέτοια απόφαση;
Γνωρίζουν αρκετά για τις επιπτώσεις του ΝΑΙ ή του ΟΧΙ σε αυτούς, στα παιδιά τους και στην πατρίδα τους;
Είναι πάρα πολύ σημαντικό να υπάρξει σωστή ενημέρωση του κόσμου σε αυτό το πολύ σημαντικό θέμα.
Τί θα γίνει αν και οι δύο Κοινότητες πουν ΝΑΙ στα δημοψηφίσματα;
Σε περίπτωση που η κάθε μια από τις δύο κοινότητες υπερψηφίσει ΝΑΙ στα δημοψηφίσματα, τότε θα πρέπει να προχωρήσουμε στην εφαρμογή της συμφωνίας που θα μετατρέψει την Κύπρο από ένα ενιαίο, αλλά ντε φάκτο διχοτομημένο κράτος, σε μιά ΔΔΟ. Θα υπάρξουν πολλές αλλαγές και θα χρειαστεί μεγάλη προσοχή στα θέματα ασφάλειας για να υπάρχει η απαραίτητη εμπιστοσύνη του κόσμου και της μιας πλευράς προς την άλλη.
Μερικοί πρόσφυγες θα μπορούν να επιστρέψουν πίσω στα σπίτια τους και τις περιουσίες τους. Αν είναι ΕΚ τότε τα σπίτια τους και οι περιουσίες τους μπορεί να περιέλθουν στο ΕΚ κρατίδιο. Αρκετοί από αυτούς μάλλον θα επιστρέψουν, τουλάχιστο για να επανακτήσουν την ιδιοκτησία της περιουσίας τους. Μερικοί ΕΚ πιθανό να αποφασίσουν να επιστρέψουν στα σπίτια και τις περιουσίες τους έστω και κάτω από ΤΚ διοίκηση. Αυτοί μάλλον δεν θα είναι πολλοί.
Το ίδιο και μερικοί ΤΚ θα επιστρέψουν στα δικά τους σπίτια και περιουσίες που θα είναι υπο ΕΚ διοίκηση.
Θα περάσουμε μια μεταβατική περίοδο αλλαγών, αγοραπωλησιών, μετακινήσεων κλπ που αναμένεται να είναι μάλλον ακατάστατη και μπορεί και να υπάρχουν εντάσεις.
Το κράτος, αλλά και τα δύο συνιστώντα κρατίδια, καθώς και τα ΗΕ θα πρέπει να δώσουν μεγάλη σημασία για να διατηρηθεί η τάξη και ασφάλεια και να αποφευχθούν τέτοια προβλήματα και εντάσεις που θα μπορούσαν να υποσκάψουν ή ακόμη και να δυναμιτίσουν την ομαλή μετάβαση από την τωρινή στη νέα κατάσταση.
Ένα από τα μειονεκτήματα του ΝΑΙ είναι αυτή η αβεβαιότητα του πού ακριβώς θα οδηγηθούμε, και αν όλα θα εξελιχθούν ομαλά.
Ένα άλλο μειονέκτημα του ΝΑΙ είναι ότι σίγουρα δυστυχώς αρκετοί πρόσφυγες που θα ήθελαν να επιστρέψουν πίσω στα σπίτια και τις περιουσίες τους, δεν θα μπορούν να το κάνουν για τον ένα ή τον άλλο λόγο. Για αυτές τις περιπτώσεις, ελπίζουμε ότι τουλάχιστο οι εναλλακτικές «θεραπείες» θα είναι τέτοιες που θα προσφέρουν κάποια παρηγοριά σε αυτά τα άτομα που θα απολέσουν τελειωτικά και «νόμιμα» αυτή τη φορά τις περιουσίες τους.
Το μεγάλο πλεονέκτημα του ΝΑΙ, είναι ότι αν το διαχειριστούμε σωστά και μας οδηγήσει σχετικά ομαλά στη νέα μορφή κράτους ΔΔΟ, η μεγάλη πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας θα ζεί σε συνθήκες πολιτικής σταθερότητας και ασφάλειας. Θα φύγει επιτέλους αυτή η μακροχρόνια «εμπόλεμη» αβέβαιη και δυνητικά πολύ επικίνδυνη κατάσταση, που εμποδίζει την ανάπτυξη του τόπου και τις προοπτικές των νέων μας.
Τί θα γίνει άν δεν πούν και οι δύο Κοινότητες ΝΑΙ στα δημοψηφίσματα;
Αν δεν πουν και οι δύο Κοινότητες ΝΑΙ στα δύο ξεχωριστά δημοψηφίσματα, (όπως έγινε στην περίπτωση του σχεδίου Ανάν), φυσιολογικά στην αρχή δεν θα γίνει κάτι το δραστικό.
Όμως, φυσιολογικά, σε αυξανόμενο ρυθμό, ο κόσμος έχει πάθει κόπωση με το κυπριακό.
Και στις δύο κοινότητες στην Κύπρο θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο εκείνοι που θα πιστεύουν ότι η προσφερόμενη λύση της ΔΔΟ δεν είναι επιθυμητή από τουλάχιστο μια από τις κοινότητες και επομένως θα απομακρυνθούν από αυτή. Το ίδιο θα συμβεί και με τους διεθνείς παράγοντες που είχαν και θα έχουν ρόλο στο Κυπριακό. Τα ΗΕ, την ΕΕ, τις μεγάλες δυνάμεις, και φυσικά την Τουρκία και την Ελλάδα.
Αυτό θα μας πάρει σε ένα επόμενο στάδιο της ανάλυσης όπου οι Κύπριοι, και οι άλλοι παράγοντες, θα έχουν μπροστά τους την επιλογή:
Να μείνουν τα πράγματα όπως είναι ή να προχωρήσουμε προς μια άλλη μορφή λύσης του Κυπριακού;
Για να μείνουν τα πράγματα όπως είναι τώρα για ακόμη πολύ καιρό, δεν φαίνεται και τόσο πιθανό.
Για πολλούς στην ΕΚ πλευρά ίσως να είναι μια επιθυμητή εξέλιξη για τους πιο κάτω λόγους:
– Τώρα έχουν αυτοί την διακυβέρνηση του διεθνώς αναγνωρισμένου κράτους της ΚΔ
– Ελπίζουν ότι σε κάποιο μελλοντικό στάδιο η Τουρκία δεν θα είναι σε δυνατή διαπραγματευτική θέση και θα αναγκαστεί να υποχωρήσει σε μερικές τουλάχιστον από τις θέσεις της που οι
ΕΚ θεωρούν ώς αδιάλλακτες και απαράδεκτες
– Ο αρχικός πόνος της προσφυγιάς έχει τώρα απαλυνθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό αφού οι περισσότεροι πρόσφυγες έχουν ήδη πεθάνει ή βρίσκονται σε μεγάλη ηλικία και ακόμη και σε περίπτωση λύσης δεν αναμένεται να πάνε πίσω στα σπίτια τους τόσοι πολλοί (με λίγα λόγια, βολευτήκαμε)
– Οι τόπακες μη πρόσφυγες ΕΚ από τις ελεύθερες περιοχές που ελέγχονται από την ΚΔ δεν έχουν και πολλά κίνητρα να ψηφίσουν υπέρ του ΝΑΙ σε οποιοδήποτε δημοψήφισμα, εκτός μόνο αν ότι σε περίπτωση μη λύσης, θα υπάρξουν δραστικές επιπτώσεις είτε σε θέματα ασφάλειας είτε σε θέματα οικονομίας που θα έχουν άμεσες δραστικές επιπτώσεις στη δική τους προσωπική και οικογενειακή ζωή.
Γιατί λοιπόν να προχωρήσουν οι ΕΚ σε λύση αφού όπως είναι τα πράγματα τώρα δεν τους συμφέρει;
Αυτό θα το κάνουν μόνο είτε άν ή λύση τους προσφέρει άμεσα οφέλη, είτε αν η μή λύση θα τους επιφέρει άμεσα και δραστικά προσωπικά ή οικογενειακά προβλήματα.
Οι Τουρκία και η ΤΚ Κοινότητα, ενώ σε προηγούμενα χρόνια μάλλον συμπεριφέρονταν με τρόπο που έδειχνε ότι για αυτούς το Κυπριακό λύθηκε με την εισβολή και της ανακήρυξη του δικού τους «κράτους», τελευταία έχουν δείξει σημεία ότι δεν ικανοποιούνται με τη συνέχιση του στάτους κβο. Μιλούν είτε για λύση ΔΔΟ όπου θα έχουν εκείνα τα δικαιώματα που θεωρούν δίκαια για αυτούς, είτε αν αυτό δεν γίνει επειδή οι ΕΚ δεν το αποδέχονται, για περισσότερη προσπάθεια διεθνούς αναγνώρισης του «κράτους» τους ή για προσάρτηση από την Τουρκία. Και τα δύο αυτά θα αποτελούν για τους ΕΚ απώλεια του κατεχόμενου μέρους της Κύπρου και συνέχιση των συνόρων με την Τουρκία, συνέχιση της στρατιωτικής απειλής, συνέχιση του εποικισμού και ακόμη μεγαλύτερες δυσκολίες από αυτά στο μέλλον.
Ο λόγος λοιπόν για τους ΕΚ να θέλουν λύση, είναι υπαρκτός και σοβαρός.
Μάλλον τα πράγματα δεν θα συνεχίσουν να είναι όπως είναι τώρα, και όπως ήταν τα τελευταία χρόνια.
Τόσο οι Τουρκία όσο και οι δυνατοί διεθνείς παράγοντες θα θέλουν να καταλήξουν σε κάποια διευθέτηση για το Κυπριακό, που να τους ανοίγει το δρόμο για τα άλλα σχέδια τους που έχουν να κάνουν με την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ και την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου.
Έχουμε πολλά παραδείγματα στην περιοχή μας όπου τα συμφέροντα από τα πετρέλαια προκάλεσαν πολλούς πολέμους και καταστροφές με πρόσχημα τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Έχουμε λοιπόν μπροστά μας μεγάλα διλήμματα :ΝΑΙ ή ΟΧΙ στην λύση ΔΔΟ;Αν πούμε ΟΧΙ στη ΔΔΟ, τι κάνουμε μετά;
Καλή σκέψη και καλή τύχη σε όλους μας.