«Χαιρετίζουμε κάθε βήμα προσέγγισης ανάμεσα στις δύο κοινότητες και χαιρετίζουμε το γεγονός ότι πείσαμε τους διεθνείς διαπραγματευτές να λαμβάνονται υπ’ όψιν και τα δικαιώματα των τριών μειονοτήτων που βρίσκονται στην Κύπρο και που επί δεκαετίες είχαν ξεχαστεί.»
Αυτά δήλωσε στην ομιλία του ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκος Κοτζιάς στο Ελληνικό Κοινοβούλιο κατά την παρουσίαση των Προγραμματικών Δηλώσεων στη Ελληνική Βουλή στις 7 Οκτωβρίου.
Λίγες μέρες αργότερα κατά τη διάρκεια της επίσημης επίσκεψής του στη Μεγαλόνησο επανέλαβε μεταξύ άλλων τα εξής: «…ως ένα θέμα ενοποίησης της Μεγαλονήσου και της δημιουργικής και θεσμικής κατοχυρωμένης συμβίωσης σε μια ομοσπονδιακή, διζωνική, δικοινοτική Δημοκρατία της Κύπρου όπου οι Τ/Κ θα έχουν όλα τα αγαθά και το μέγιστο δυνατό των δικαιωμάτων, και οι Ε/Κ όπως και οι τρεις μειονότητες στην Κύπρο, θα νιώθουν ασφαλείς σε μια σταθερή Κυπριακή Δημοκρατία.»
Στο ίδιο ύφος και οι δηλώσεις του Αλέξη Τσίπρα στο πλαίσιο της ομιλίας του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.
«Μίλησα για την ανάγκη να αποφύγουμε την κατασκευή τειχών. Και είναι πραγματικά ντροπιαστικό το γεγονός ότι επί 41 χρόνια – όσα και η ηλικία μου – η Κύπρος παραμένει διαιρεμένη. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ και έχοντας υπόψη την αστάθεια στην περιοχή μας, είναι σημαντικό να επιτευχθεί ώθηση για μία αμοιβαία αποδεκτή, δίκαιη βιώσιμη και συνολική λύση του Κυπριακού, στη βάση των σχετικών ψηφισμάτων του ΟΗΕ και της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ, προς όφελος του κυπριακού λαού – Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων – καθώς και των άλλων κοινοτήτων.»
Υπάρχουν μειονότητες ή άλλες κοινότητες στην Κύπρο; Από τότε που θυμάμαι επί 40 περίπου χρόνια – όσο περίπου και η ηλικία του Αλέξη- δεν έχω ακούσει κανένα στην Κύπρο να μιλά για άλλες μειονότητες ή για άλλες κοινότητες. Το μόνο που ακούω συνεχώς είναι όροι όπως δικοινοτικές συνομιλίες, δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα και άλλα παράγωγα του σύνθετου επιθέτου δικοινοτικός .
Προφανώς ο Κοτζιάς και ο Αλέξης αναφέρονται σε ένα πολύ διαφορετικό συνταγματικό όρο για τις τρεις συνταγματικά αναγνωρισμένες «θρησκευτικές ομάδες» της Μεγαλονήσου. Έναν όρο που κατά τον χωρεπίσκοπο Μαρωνιτών Ιωάννη Φοραδάρη «νύστευκε για ένα ολόκληρο μήνα ο Μάκαριος» για να καταλήξει.
Ο Χωρεπίσκοπος Φοραδάρης επέλεξε τότε με επιστολή του προς τον Κυβερνήτη συνυπογραμμένη από τα άλλα μέλη της επιτροπής εκπροσώπησης των Κυπρίων Μαρωνιτών να συμπεριληφθεί η Μαρωνιτική κοινότητα στην Ελληνική Κοινότητα. Η επιλογή αυτή ήταν σε μεγάλο βαθμό αυτονόητη και αναγκαστική αφού ήταν η μόνη επιλογή που θα εξασφάλιζε την αναγνώριση των Κυπρίων Μαρωνιτών ως Κυπρίων πολιτών. Ήταν άδικη, οδηγούσε στον αφανισμό της κοινότητας ,καταπατούσε βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και αυτό το γνώριζε πολύ καλά ο Βικάριος, αλλά ήταν η μόνη επιλογή που είχε.
Ακολούθησε δημοψήφισμα ανάμεσα στους Κύπριους Μαρωνίτες δύο εβδομάδες μετά την αποστολή της επιστολής αυτής – ενώ κάποιος θα ανάμενε, λογικά, η επιστολή αυτή να ακολουθήσει του δημοψηφίσματος. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία και δημοσιεύματα στον ημερήσιο τύπο της εποχής όλοι οι Μαρωνίτες που συμμετείχαν στο δημοψήφισμα επέλεξαν την Ελληνική Κοινότητα και όχι την Τουρκική. Πολλοί σήμερα αμφισβητούν όχι το αποτέλεσμα αλλά το κατά πόσο διεξάχθηκε δημοψήφισμα ή τη μαζική συμμετοχή των Μαρωνιτών σε αυτό.
Αυτό όμως που έχει ιδιαίτερη σημασία δεν είναι το αποτέλεσμα ενός άδικου ερωτήματος αλλά το ίδιο το ερώτημα που καταπατά βασικά ανθρώπινα δικαιώματα ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Δεν μπορεί δηλαδή κάποιος να ισχυρίζεται- όπως πολύ συχνά Κύπριοι πολιτικοί αναφέρουν- ότι οι Μαρωνίτες «επέλεξαν με τον πιο δημοκρατικό τρόπο» την ένταξή τους στην Ελληνική Κοινότητα. Πόσο δημοκρατική μπορεί να είναι μια επιλογή που σε αναγκάζει να απαρνηθείς αυτό που στην πραγματικότητα είσαι και να μετονομαστείς σε κάτι που ιστορικά, θρησκευτικά και γλωσσολογικά δεν ανήκεις.
Μετά από μισό αιώνα κάποιος με ευαισθησίες σε θέματα μειονοτήτων που βρίσκεται σήμερα στην εξουσία ζήτησε “συγγνώμη” από τις μειονότητες στην Κύπρο τονίζοντας ξεκάθαρα και με τον πιο επίσημο τρόπο, στο πλαίσιο των προγραμματικών δηλώσεων της Κυβέρνησής του, ότι στην Κύπρο υπάρχουν μειονότητες και όχι απλώς ομάδες ανθρώπων με κοινό θρήσκευμα , ότι οι μειονότητες αυτές και τα δικαιώματα τους «επί δεκαετίες είχαν ξεχαστεί» και ίσως το σημαντικότερο ότι η Ελληνική Κυβέρνηση «έπεισε τους διεθνείς διαπραγματευτές να λαμβάνονται υπ’ όψιν και τα δικαιώματα των τριών μειονοτήτων».
Όταν διάβασα για πρώτη φορά τις δηλώσεις αυτές ομολογώ ότι αμφισβήτησα την γνησιότητα του δημοσιεύματος και χρειάστηκε να ανατρέξω στην επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας προς επιβεβαίωση του δημοσιεύματος. Όντως όμως αυτά δήλωσε ο Κοτζιάς και μάλιστα με τον πιο επίσημο τρόπο με τις προγραμματικές δηλώσεις της νέας αριστερής Κυβέρνησης της Ελλάδας.
Στην Κύπρο για μισό αιώνα σχεδόν κανείς – ούτε η ίσως πιο ευαισθητοποιημένη σε θέματα μειονοτήτων αριστερά ούτε η διατηρώντας πιο φιλικές σχέσεις με την κοινότητα των Μαρωνιτών δεξιά- δε θεώρησε ποτέ σκόπιμο να αναφέρει αυτά που με τόση ευκολία και σαφήνεια δήλωσε ο Κοτζιάς. Η μόνη αναφορά ήταν σε ομάδες με κοινό θρήσκευμα ακόμα και για την Αρμενική μειονότητα που είναι πολύ πιο γνωστά στην Κύπρο τα χαρακτηριστικά που αδιαμφισβήτητα την καθιστούν εθνοτική μειονότητα .
Στη Μεγαλόνησο του Κοτζιά ποτέ και κανένα πολιτικό κόμμα ή πολιτικός δεν θεώρησε σκόπιμο να αναφέρει ότι υπάρχουν μειονότητες ,ότι έχουν δικαιώματα, ότι αυτά έχουν ξεχαστεί επί δεκαετίες και ότι οι διεθνείς διαπραγματευτές θα πρέπει να τα λάβουν υπόψη αναγνωρίζοντας τις μειονότητες μέσα από το νέο Σύνταγμα της ομόσπονδης Κύπρου ούτως ώστε να είναι κατοχυρωμένα όλα εκείνα τα δικαιώματα όπως αυτά προβλέπονται από διεθνείς συμβάσεις και συγκεκριμένα τη Σύμβαση Πλαίσιο για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων. Μέσα από αυτό το πλαίσιο η Μαρωνιτική Κοινότητα θα αγωνιστεί για επιστροφή των Μαρωνιτών στα χωριά τους της σε ένα οικονομικά βιώσιμο και πολιτιστικά προστατευμένο χώρο, για την αναβίωση της γλώσσας της, τη δημιουργία των δικών της σχολείων και χώρων πολιτισμού, θα αγωνιστεί με αξιοπρέπεια για την επιβίωσή της.
Είναι όμως ενθαρρυντικές και καλοδεχούμενες οι δηλώσεις του αριστερού Υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας και ακόμα πιο ενθαρρυντικό το ότι όπως ο ίδιος λέγει η Ελληνική Κυβέρνηση «χαιρετίζει το γεγονός ότι έπεισε τους διεθνείς διαπραγματευτές να λαμβάνονται υπ’ όψιν και τα δικαιώματα των τριών μειονοτήτων που βρίσκονται στην Κύπρο και που επί δεκαετίες είχαν ξεχαστεί.»
Ποιους έπεισε ο Κοτζιάς και τι τους έπεισε να κάνουν; Η Κυπριακή κυβέρνηση έχει χρέος να δώσει εξηγήσεις μέσω του Εκπροσώπου των Μαρωνιτών και να ακούσει τη φωνή του που για τόσα χρόνια ζητά την αναγνώριση της ως μειονότητας αντί να επαναλαμβάνει ότι τα δικαιώματα των Μαρωνιτών όπως και των άλλων προσφύγων θα ρυθμιστούν στο πλαίσιο μιας συνολικής λύσης . Θα πρέπει να αναγνωρίσει τη διαφορετικότητα μιας μειονότητας που βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο αφομοίωσης.
Οι ξεχασμένες μειονότητες του Κοτζιά και η λύση προς όφελος και των άλλων κοινοτήτων του Αλέξη θα πρέπει να προβληματίσουν και την Κυπριακή Κυβέρνηση που οφείλει να αναγνωρίσει την ύπαρξη όλων των μειονοτήτων της Κύπρου, να πείσει και εκείνη τους διεθνείς διαπραγματευτές όπως έκανε ο Κοτζιάς και να επαναφέρει κάτι που όφειλε αλλά ξέχασε να κάνει επί σειρά δεκαετιών.
Γιώργος Σκορδής