Πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2025, και ώρα 6:00 μ.μ. στην βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Λευκωσίας εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας.
Την εκδήλωση διοργάνωσαν η Παγκύπρια Οργάνωση Προώθησης Γραμματισμού, η βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και η Γλωσσολογική Εταιρεία Κύπρου
Στην εκδήλωση έξι Κύπριοι δημιουργοί διάβασαν κείμενα τους και στο τέλος ανάφεραν τη σημασία τού να εκφράζονται στη μητρική τους γλώσσα. Οι έξι κύπριοι ήταν οι : Κωνσταντίνα Σωτηρίου/ Ανδρέας Νικολαϊδης/ Μαίριλυν Ζαννέτου/ Hüseyin Bahca/ Νόρα Ματζαριάν/ Σιάρπελ Φραγκίσκου.
Ο δικός μας Σιάρπελ Φραγκίσκου απάγγειλε το ποίημα «Allaerxamon…!!» που είναι γραμμένο στην ΚΜΑ και στο τέλος απάντησε το ερώτημα «για τη σημασία τού να εκφράζεσαι στην μητρική σου γλώσσα»
Πιο κάτω παραθέτουμε το ποίημα και την απάντηση του Σιάρπελ καθώς επίσης και το βίντεο από την εκδήλωση.
https://www.facebook.com/share/v/1BFTqUzRTG
ALLAERΧAMON…!!!
(mkaddem fi ll-enklovizmenous tel Kormajít…)
Eχen ma ll-aχar pkyáχirpu, ll-enklovizmeni şatna,
allik ta efku arka snin, antáχt il-δeca, mcaδpín,
u natru l-δeca şaytna…
Tekumu u teáχirpu, şi trik fi palon χattu,
aχχóst ill-art ta l-cişe ju, ntχilku, ntrabbu u ntjawzu,
vaχton, tekafu nakku…
Şaddu snanon, șaddu kalpon, ma aşka tacap ta jarru,
ma χarr, ma şite, şimps u part, kanyaχtmu tvalsine χost ill-art,
kasru, nkitlu u χmarru…
Kanu ulát u şaχu pkyon, u stavu miχ il-tine,
mill arka snin takatcu, ta χítmu χtir u starcu,
mcaδpín, sine ma l-sine…
Mnaδik ill-art ntrabbayna, şrapna, kilna, cişna,
u naχni, şaton ill-ulát, u surna nes χok aδi ll-art,
u mpşayna ll-ciştna…
Kanyujca kalpon, závalli, amma l-saca kantaχlak,
ulaton mpşan teáχirpu, u mpla kitf mpşan teákilpu,
sikkine kant, kantaχtca…
Kanyislaχ pkyon teáχirpu, jet il-saca şaiton,
pcit mill eχlon, prósfiyes, vaχton, corpa χost corpa nes,
u men kan tesaciton…?
U efku vaχton, mpla ulát, l-δeca mpşan teintru,
miχ illi-χjar, efkín mcik, kif, akke χispu kanilík,
palon u kalpon χiδru…
Şi trik fi cişton jarru χalf, kanyaγpu ost ta kanyaχtru,
ta jreχon kanikaymu, u l-vajca kaninaymu,
tu cişton, l-δeca natru…
Χitmu, cirku, pazku timm, mil saχχar ost il-capşe,
aχχóst il δeca macalukín, vaχton, l-secelík, efku mneşşrín,
u ruχon, tu fil tamme…
U χarpu akke arka snin, katca lli-zman u şaχu,
aşma kanliχon innen tuχ, fil tamme, efket monon il-ruχ,
cilku caneχon, raχu…
Matu u namu χost ill-art, χost aδik ta rabbiton,
u straχu, χarpu mistraχín, ma aşma saw cayşín,
aşma kanyaχtca mniton…
Aşka mannintaca ll-alli l-nes, u aşka mannişkuron,
ta natru l-moδici şatna, starcu u vijcu, matu mpşanna,
u Rabbi teynturon…
L-tayn telon innen ufúχ, mill cayşín tacarpu,
u ekef mpșanna alok χtir, χok δaχirna, lli-tχummol θkil,
tayn, ll-allik ta χarpu…
U naχni pkyislaχ, kúlitna, tannati χilfán kintamon,
tantsáy aδak ta pilík, la tannintsion, lla, şi trik,
Rabbi, allaerχamon….
Lli-sturco aδa, cayrfu, şi trik má tteyntamma,
calena ekef χiml iθkil, mpχamlín ttankún, ost ruχ tantşíl
u naχni, u ulatna…!!!
Şarpel I. Frankisku
30/08/2023
Ο ΘΕΟΣ ΜΑΚΑΡΙΣΕΙ ΤΟΥΣ…!!!
(αφιερωμένο στους εγκλωβισμένους του Κορμακίτη)
Ένας μετά τον άλλον φεύγουνε, οι εγκλωβισμένοι μας,
αυτοί που μείναν τόσα χρόνια, εκεί στο χωριό, ταλαιπωρημένοι,
και φύλαξαν το χωριό μας…
Να σηκωθούν και να φύγουν, ποτέ δεν πέρασε από το μυαλό τους,
εκεί, στη γη που ήρθαν στη ζωή, γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και παντρεύτηκαν,
διάλεξαν να μείνουν μόνοι τους…
Έσφιξαν τα δόντια και την καρδιά τους, με όσα βάσανα και να πέρασαν,
με ζέστη, με βροχή, ήλιο και κρύο, δούλευαν ολόχρονα μέσα στη γη,
κουράστηκαν, σκοτώθηκαν, κοκκίνησαν…
Ήταν νέοι και γέρασαν πια, και ψήθηκαν όπως το σύκο,
από τα τόσα χρόνια που πέρασαν, που δούλεψαν και πάλεψαν,
ταλαιπωρημένοι, χρόνο με τον χρόνο…
Από εκείνη τη γη μεγαλώσαμε, ήπιαμε, φάγαμε, ζήσαμε,
κι εμείς, τα παιδιά τους, και γίναμε άνθρωποι σ΄ αυτή τη γη,
και προχωρήσαμε στη ζωή μας…
Πονούσε η καρδιά τους, αλίμονο, όταν πλησίαζε η ώρα,
να φύγουν τα παιδιά τους, και χωρίς ώμο ν ‘ακουμπήσουν,
ήταν μαχαίρι, κοφτερό…
Έπρεπε πλέον να φύγουνε, ήρθε η ώρα τους,
μακριά από τους γονείς του, πρόσφυγες, μόνοι, ξένοι μέσα στους ξένους,
και ποιος θα τους βοηθούσε…?
Κι έμειναν μόνοι τους, χωρίς παιδιά, για να προσέχουν το χωριό,
όπως του βράχους, ριζωμένοι βαθιά, γιατί, έτσι θεώρησαν ότι έπρεπε,
ο νους και η καρδιά τους, μούδιασαν…
Ποτέ στη ζωή τους οπισθοχώρησαν, αγωνίζονταν ώσπου μπορούσαν,
όσο άντεχαν τα πόδια τους, και τον πόνο κοίμιζαν,
έδωσαν τη ζωή τους, κράτησαν το χωριό…
Δούλεψαν, ίδρωσαν, έφτυσαν αίμα, από το χάραμα μέχρι το βράδυ,
εκεί, κλεισμένοι στο χωριό, μόνοι, οι καημένοι, έμειναν έρημοι,
και τη ζωή τους, έδωσαν στο τέλος…
Και πέρασαν έτσι τόσα χρόνια, πέρασε ο καιρός και γέρασαν,
ότι είχαν εκείνοι, το έδωσαν, στο τέλος έμεινε μόνον η ψυχή,
έκλεισαν τα μάτια τους, φύγανε…
Πέθαναν και κοιμήθηκαν μέσα στη γη, εκείνη που τους μεγάλωσε,
και ξεκουράστηκαν, έφυγαν ήρεμοι, με όσα έκαναν ζωντανοί,
ότι περνούσε από το χέρι τους…
Πόσα χρωστάμε σε αυτούς τους ανθρώπους, και πόσο τους ευγνωμονούμε,
που φύλαξαν τους τόπους μας, πάλεψαν και πόνεσαν, πέθαναν για μας,
και ο Θεός να τους προσέχει…
Το χρέος τους, εκείνοι το πληρώσανε, χώρισαν από τους ζωντανούς,
κι έμεινε τώρα για μας πολύ, στην πλάτη μας, το φορτίο βαρύ,
χρέος, σ΄ αυτούς που έφυγαν…
Κι εμείς, επιβάλλεται, όλοι μας, να δώσουμε όρκο μπροστά τους,
να κάνουμε αυτό που πρέπει, να μην τους ξεχάσουμε, όχι, ποτέ,
ο Θεός, να τους μακαρίσει…
Η πάλη αυτή, ξέρετε, ποτέ δεν θα τελειώσει,
πάνω μας έμεινε φορτίο βαρύ, θα είμαστε φορτωμένοι, μέχρι να βγει η ψυχή μας,
και εμείς, και τα παιδιά μας…!!!
Σιάρπελ Ι. Φραγκίσκου
Θα ήθελα κατ’ αρχάς, να ευχαριστήσω τους διοργανωτές αυτής της εκδήλωσης, για την ευκαιρία που δίνουν σε όλες τις κοινότητες του τόπου, να εκφραστούν στη γλώσσα τους, και να εκφράσουν τις απόψεις τους.
Το συγκεκριμένο ποίημα που έχω γράψει, είναι βασικά αφιερωμένο, στους εγκλωβισμένους της ιδιαίτερης μου πατρίδας, τον Κορμακίτη, αλλά παράλληλα, αποτελεί επίσης, εξύμνηση των αγώνων και των θυσιών, που διεξάγουν και υπομένουν καρτερικά, εδώ και 50 τόσα χρόνια, όλοι οι εγκλωβισμένοι, στις κατεχόμενες μας περιοχές, και φυλάνε ακόμα Θερμοπύλες…
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ:
1)Ποιες δυσκολίες έχει, και
2)Πόσο σημαντικό είναι να γράφετε και εκφράζεστε στη μητρική σας γλώσσα…;
Η Κυπριακή Μαρωνιτική Αραβική, η SANNA, που μεταφραζόμενο στα ελληνικά, σημαίνει, Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ, μόνον και μόνον υπό αυτή την έννοια, δηλώνει τη σημαντικότητα της, για τον κάθε Μαρωνίτη, και κυρίως τους κατοίκους του Κορμακίτη… Δείχνει την θέση που έχει στη ζωή και την καθημερινότητα μας, αφού αποτελεί κάτι ξεκάθαρα δικό μας, μια ιδιοκτησία μας, μια κληρονομιά μας… κομμάτι του ΕΙΝΑΙ ΜΑΣ…!!!
Είναι μια ανεκτίμητη κληρονομιά με ρίζες από την Αραμαϊκή, τη γλώσσα που μιλούσαν την εποχή του Χριστού… (ερευνητές εντόπισαν αρκετές λέξεις που διατηρούν την αρχαία Αραμαϊκή τους προφορά…)
α) Ποιες δυσκολίες έχει η SANNA;
Η SANNA, ως γλώσσα, αντιμετωπίζει πολυάριθμες προκλήσεις, οι οποίες δυσχεραίνουν τη διατήρηση και την ανάκαμψή της:
- Περιορισμένος αριθμός φυσικών ομιλητών: Η SANNA, ομιλείτο κυρίως στον Κορμακίτη, ο οποίος όντας μια κλειστή και σχετικά απομονωμένη κοινωνία, κατάφερε να διατηρήσει την γλώσσα του άθικτη, προφορικώς μεταδιδόμενη, μέχρι και το 1974… Φανταστείτε ότι, τα παιδιά, έπρεπε να πάνε στο δημοτικό σχολείο για να μάθουν ελληνικά…! Σήμερα, με λιγότερους από 1.000 φυσικούς ομιλητές, η γλώσσα κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Ο αριθμός αυτός, δυστυχώς, ακολουθεί μια φθίνουσα πορεία, με την πάροδο του χρόνου…
- Έλλειψη αυτοπεποίθησης στη χρήση της γλώσσας μετά το 1974: Μεγάλο πλήγμα επέφεραν τα τραγικά γεγονότα του 1974, και η αναγκαστική προσφυγοποίηση, της συντριπτικής πλειοψηφίας των φυσικών ομιλητών της SANNA. Σε ένα εντελώς νέο και άγνωστο περιβάλλον, ασυναίσθητα και ενστικτωδώς, ένιωσαν ότι η χρήση της γλώσσας τους, τους διαφοροποιούσε και τους υποβίβαζε κοινωνικά.
Η ανάγκη να ενσωματωθούν στη νέα πραγματικότητα, και να αποδείξουν την ισότητά τους ως πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας, συχνά, τους οδηγούσε στην απόκρυψη της χρήσης της SANNA, θεωρώντας την ως ένδειξη κατωτερότητας. Αυτή η εξωτερικευμένη αίσθηση διαφοροποίησης, αποτέλεσε σημαντικό εμπόδιο στη διατήρηση της γλώσσας.
- Απουσία γραπτής παράδοσης: Μέχρι πρόσφατα, η SANNA υπήρχε μόνο ως προφορική γλώσσα. Η έλλειψη λογοτεχνικής παραγωγής και καταγεγραμμένων γραμματικών κανόνων, δημιούργησε κενό και αδυναμία στη συστηματική εκμάθηση και διάδοσή της.
- Έλλειψη εκπαιδευτικών μέσων: Παρ’ ότι η υιοθέτηση ενός γραπτού συστήματος με βάση το λατινικό αλφάβητο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα, η έλλειψη εγχειριδίων, λεξικών, ψηφιακών εφαρμογών και εργαλείων περιορίζει τις δυνατότητες διδασκαλίας και διάδοσης.
Αυτές οι προκλήσεις κάνουν τη διάσωση της SANNA έναν δύσκολο, αλλά ταυτόχρονα απολύτως αναγκαίο στόχο.
β) Πόσο σημαντικό είναι να γράφετε και να εκφράζεστε στη μητρική σας γλώσσα;
Όσον αφορά τη γραφή και έκφραση στη μητρική γλώσσα, αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική για πολλούς λόγους:
- Διατήρηση πολιτιστικής ταυτότητας: Η γλώσσα, είναι η ψυχή του πολιτισμού. Αποτελεί θεμελιώδες και αναπόσπαστο συστατικό της ταυτότητας και επιβίωσης ενός λαού. Όταν γράφουμε στη SANNA, διατηρούμε ζωντανές τις μνήμες, τις παραδόσεις και την ιστορία των προγόνων μας.
- Ενίσχυση της γλωσσικής υπερηφάνειας: Το να μπορούμε να γράφουμε στη SANNA, αναντίλεκτα από μόνο του, ενισχύει την αυτοεκτίμηση μας και την αίσθηση ενότητας. Είναι ένα εργαλείο που μας υπενθυμίζει ποιοι είμαστε και από πού ερχόμαστε, και μας κρατά ενωμένους με τις ρίζες μας.
- Μεταβίβαση στη νέα γενιά: Η γραπτή μορφή, επιτρέπει στα παιδιά μας να μάθουν τη γλώσσα με συστηματικό τρόπο, εξασφαλίζοντας τη συνέχεια και τη διάδοσή της.
- Δημιουργία μόνιμου αποτυπώματος: Η καταγραφή της γλώσσας, μας προστατεύει από την εξαφάνιση. Εφόσον υπάρχει γραπτός λόγος, η SANNA θα παραμείνει διαθέσιμη για τις μελλοντικές γενεές, έστω και αν η προφορική της χρήση μειωθεί.
- Πρόσβαση σε νέες δυνατότητες: Όταν η γλώσσα μας είναι γραπτή, μπορεί εύκολα να αξιοποιήσει την σύγχρονη τεχνολογία, να ενταχθεί σ’ αυτήν, καθώς και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε διεθνή προγράμματα γλωσσικής διάσωσης.
Το να γράφουμε λοιπόν στη SANNA, δεν είναι απλώς ένα τεχνικό βήμα, ή μια απλή λογοτεχνική δημιουργία. Είναι μια πράξη αντίστασης ενάντια στη λήθη, μια ανάσα στον αγώνα επιβίωσης, και μια δέσμευση να διατηρήσουμε τον πολιτισμό μας ζωντανό.
Τέλος, με αυτή την ευκαιρία, θα ήθελα εκ μέρους της Μαρωνιτικής κοινότητας της Κύπρου, να ευχαριστήσω όλους όσους εμπλέκονται στην προσπάθεια καταγραφής και διάσωσης της SANNA. Δύσκολη μεν προσπάθεια, αλλά είναι μια προσπάθεια που πρέπει να γίνει, μια μάχη που πρέπει να δοθεί, με την ευχή να έχει, όσον το δυνατόν καλύτερα αποτελέσματα…
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ..! / ŞUKRAN ΧTIR…!
Σιάρπελ Ι. Φραγκίσκου
