Οι παρατηρήσεις του Γενικού Ελεγκτή για το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ), στην ειδική έκθεση του για τις πληρωμές που έχει καταβάλει η υπηρεσία το 2015 είναι πολύ ορθές, όμως πολλά από τα προβλήματα που αναφέρει η έκθεση έχουν ήδη διορθωθεί. Η έκθεση αφορά την περίοδο 2015, ένα χρόνο μετά την έναρξη του νέου συστήματος. Από τότε μέχρι σήμερα, έχουν γίνει πολλά, που διορθώνουν προβλήματα και βελτιώνουν το σύστημα.
Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας έχει πραγματοποιήσει άθλο τα τελευταία τρία χρόνια, αναπτύσσοντας ένα σύγχρονο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας που το ζηλεύουν πολλές χώρες της Ευρώπης. Η Υπηρεσία εργάζεται πολύ σκληρά, με ελάχιστο προσωπικό, για να στηρίξει τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Ο τρόπος που λειτουργεί η Υπηρεσία ΕΕΕ είναι ένα παράδειγμα ότι δεν χρειάζονται πολλοί εργαζόμενοι σε μια υπηρεσία για να παράγουν έργο, απλά χρειάζεται καλή οργάνωση, ευελιξία, και καλή διαχείριση των ανθρώπινων πόρων.
Για πρώτη φορά στην ιστορία του, το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας στην Κύπρο, περιλαμβάνει όλες τις ευάλωτες ομάδες, διότι με το προηγούμενο σύστημα κάποιες από αυτές τις ομάδες ήταν αποκλεισμένες, όπως οικογένειες με περιουσία, άνεργοι, χαμηλόμισθοι, αυτοεργοδοτούμενοι κλπ. Σήμερα, οι δικαιούχοι του ΕΕΕ υπερβαίνουν τις 50 χιλιάδες άτομα σε 23 χιλιάδες περίπου νοικοκυριά. Το επίδομα για ένα άτομο ανέρχεται στα 480 ευρώ το μήνα, το δεύτερο άτομο 240 ευρώ και κάτω των 14 ετών το ποσό είναι 144 ευρώ. Η υπηρεσία προβλέπει επιδόματα για ενοίκιο, δόσεις δανείων, φροντίδα και άλλες ανάγκες του νοικοκυριού. Το συνολικό κόστος του ΕΕΕ για το 2018 προβλέπεται να ανέλθει στα €268 εκατομμύρια και είναι αυξημένο σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο.
Το πρόβλημα βεβαίως δεν είναι το κόστος του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας αλλά ο ρόλος που διαδραματίζει στην κοινωνία, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την αγορά εργασίας. Η αλληλεγγύη είναι μια πανανθρώπινη αξία που εκφράζει όλα τα μέλη μιας κοινωνίας. Οι φορολογούμενοι χαίρονται να πληρώνουν για να στηρίζονται οι συνάνθρωποι τους που έχουν πραγματική ανάγκη, για όσο διάστημα έχουν ανάγκη, όχι όμως για πάντα, εκτός αν πρόκειται για άτομα ανίκανα για εργασία, όπως άτομα με αναπηρία, χρόνια προβλήματα υγείας, ηλικιωμένοι κλπ.
Ένα από τα βασικά προβλήματα του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας στην Κύπρο, είναι ότι δεν προβλέπει για έχει χρονικό όριο για τερματισμό παραχώρησης επιδομάτων σε άτομα ικανά για εργασία. Η υπηρεσία προσφέρει το επίδομα εφόσον κάποιος υπογράφει στο Γραφείο Εργασίας ως άνεργος, αναμένοντας από το κράτος να του βρει δουλειά.
Άτομα που κρίνονται ικανά για εργασία πρέπει να ψάχνουν τα ίδια για εργασία και να όχι να αναμένουν από το κράτος να τους εξασφαλίσει εργασία. Είναι καθήκον της πολιτεία να στηρίζει οικονομικά άτομα που είναι άνεργοι ( και ικανοί για εργασία)για ένα χρονικό διάστημα, όχι όμως για πάντα. Η πραγματικότητα είναι ότι υπάρχουν σήμερα άτομα ικανά για εργασία που είναι λήπτες επιδομάτων για χρόνια, και δεν ψάχνουν για οποιαδήποτε δουλειά διότι λαμβάνουν επιδόματα, και αυτό είναι απαράδεκτο.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι άνεργοι που ψάχνουν για δουλειά λαμβάνουν επίδομα (search grant), αλλά κάθε μήνα πρέπει να αποδείξουν ότι ψάχνουν για δουλειά παρουσιάζοντας στα αρμόδιες υπηρεσίες αιτήσεις που έχουν αποστείλει, τις απαντήσεις που έχουν πάρει, τις συνεντεύξεις που είχαν με πιθανούς εργοδότες κλπ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες τα επιδόματα πρόνοιας παραχωρούνται για διάστημα μέχρι 12 μήνες, ενώ το μέγιστο χρονικό διάστημα που μπορεί κάποιος να λαμβάνει επιδόματα πρόνοιας είναι 24 μήνες μέχρι την συνταξιοδότηση του, και εφόσον βεβαίως είναι ικανός για εργασία. Σε ένα σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, τέτοιες ασφαλιστικές δικλείδες είναι απαραίτητες προκειμένου να λειτουργεί το σύστημα προς όφελος της κοινωνίας και όχι εις βάρος της.
Μάριος Μαυρίδης, Καθηγητής Οικονομικών Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, βουλευτής Κερύνειας ΔΗΣΥ, m.mavrides@euc.ac.cy
