Η Κύπρος κατατάσσεται τρίτη στην Ευρώπη σε αριθμό πτυχιούχων κατά αναλογία πληθυσμού, μετά την Λιθουανία και το Λουξεμβούργο. Στην ηλικιακή ομάδα 25-34, το 53% των ατόμων κατέχει τουλάχιστον ένα πτυχίο ενώ οι μισοί από αυτούς κατέχουν και μεταπτυχιακό. Αρκετοί κατέχουν και επαγγελματικό προσόν. Ο μέσος όρος πτυχιούχων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) είναι 39% και ο στόχος με βάση τη στρατηγική 2020 είναι στο 40%. Η Κύπρος έχει ήδη ξεπεράσει το δικό της στόχο που είναι το 40% των πτυχιούχων να κατέχουν πτυχίο πανεπιστημίου. Κατ’ ακρίβεια, ο δείκτης που αφορά τους πτυχιούχους είναι από τις λίγες περιπτώσεις όπου η Κύπρος υπερέχει του μέσου όρου της ΕΕ.
Είναι όμως αυτό αρκετό? Μήπως θα πρέπει να προσέξουμε περισσότερο την ποιότητα παρά την ποσότητα; Μήπως θα πρέπει να δούμε κατά πόσο τα πτυχία μπορούν να βρουν το ταίρι τους στην αγορά εργασίας, κατά πόσο δηλαδή οι πτυχιούχοι καλύπτουν τις ανάγκες της αγοράς εργασίας? Μήπως έχουμε δώσει έμφαση στην απόκτηση ενός πτυχίου και όχι στην προοπτική του πτυχιούχου? Μήπως εμείς οι ίδιοι, που είμαστε διασφαλισμένοι με μόνιμες θέσεις και ακριβοπληρωμένες θέσεις στο δημόσιο, «τρώμε» τα ίδια τα παιδιά μας, και τα αναγκάζουμε, είτε να συμβιβαστούν με το κατεστημένο είτε να μεταναστεύσουν; Τα ερωτήματα είναι πολλά και οι απαντήσεις δύσκολες.
Υποτίθεται ότι η μόρφωση, μετά την υγεία, είναι η καλύτερη επένδυση που μπορεί μια κοινωνία να κάνει για τα μέλη της. Η μόρφωση ή μάλλον η «εκπαίδευση», έχει πολλαπλά οφέλη τόσο για το άτομο που την αποκτά όσο και για την κοινωνία. Οι άνθρωποι που είναι μορφωμένοι μπορούν να γίνουν καλύτεροι πολίτες, πιο δημοκρατικοί, πιο υγιείς, πιο υγιείς και μπορούν να κερδίσουν περισσότερα χρήματα. Το τελευταίο είναι ίσως το πιο σημαντικό διότι στη σημερινή κοινωνία, όπου οι ανάγκες αυξάνονται συνεχώς, οι άνθρωποι αγωνίζονται να επιβιώσουν και τα χρήματα είναι απαραίτητα. Βεβαίως, κάποιος θα επιχειρηματολογήσει ότι εμείς οι ίδιοι αυξάνουμε τις ανάγκες μας με τον τρόπο που ζούμε αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα.
Όλα τα πιο πάνω είναι αλήθεια υπό μια προϋπόθεση. Ότι οι άνθρωποι που αποκτούν μόρφωση ή καλύτερα εκπαίδευση, μπορούν να βρουν το ταίρι τους στην αγορά εργασίας, όπου μπορούν να παράγουν και να είναι ευχαριστημένοι. Διότι είναι στη φύση του ανθρώπινου είδους να απασχολείται, να παράγει, και να αντλεί ικανοποίηση από την εργασία του. Η μόρφωση (εκπαίδευση) είναι σημαντικός πυλώνας οικονομικής αλλά και κοινωνικής ανάπτυξης. Για παράδειγμα, αν κάποιος κάθεται όλη μέρα και πληρώνεται χωρίς να κάνει τίποτα, είμαι σίγουρος ότι δεν είναι ευτυχισμένος.
Το πρόβλημα με τους πτυχιούχους στην Κύπρο είναι ότι σε κάποια επαγγέλματα υπάρχει υπερπροσφορά πτυχιούχων και σε άλλα υπάρχει έλλειψη. Στα τεχνικά επαγγέλματα, οι ελλείψεις είναι μεγαλύτερες. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν επικοινωνεί με την αγορά εργασίας. Τα πανεπιστήμια, στην Κύπρο και αλλού, παράγουν πτυχιούχους, πόσοι όμως από αυτούς μπορούν να εξασφαλίσουν εργασία, είτε στον τομέα που σπούδασαν, είτε σε συναφή κλάδο? Χωρίς στοιχεία, τολμώ να δηλώσω ότι πολύ λίγοι πτυχιούχοι απασχολούνται στον τομέα τους και είναι ευτυχισμένοι. Το εκπαιδευτικό σύστημα στην Κύπρο έχει αποτύχει και χρειάζεται ριζικές αλλαγές, από το δημοτικό στο πανεπιστήμιο. Ο καλύτερος τρόπος για να επιλυθεί το πρόβλημα σε βάθος χρόνου είναι ένα Εθνικό Σχέδιο Παιδείας, όπως θα λειτουργεί το Εθνικό Σχέδιο Υγείας.
Μάριος Μαυρίδης, Καθηγητής Οικονομικών Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, βουλευτής Κερύνειας ΔΗΣΥ, m.mavrides@euc.ac.cy