Η ισοτιμία αγοραστικής δύναμης είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο από οικονομολόγους και αναλυτές, για να συγκρίνουν τα οικονομικά μεγέθη μεταξύ των διαφόρων χωρών. Μέχρι και σήμερα, το κατεξοχήν εργαλείο που χρησιμοποιείτε για την μετατροπή ενός νομίσματος σε άλλο, είναι η ισοτιμία όπως αυτή διαμορφώνεται στις αγορές συναλλάγματος, η οποία όμως μεταβάλλεται καθημερινά και επηρεάζεται από παράγοντες που είναι άσχετοι με τα πραγματικά οικονομικά δεδομένα της χώρας, π.χ. προσδοκίες. Το ευρώ για παράδειγμα, ενισχύθηκε κατά 8% έναντι του δολαρίου τις τελευταίες εβδομάδες, λόγω των προσδοκιών ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα τερματίσει τη χαλαρή νομισματική πολιτική που ακολουθεί περί τα τέλη του 2017 (ψηλότερα επιτόκια του ευρώ σε σχέση με τα επιτόκια του δολαρίου αυξάνουν τη ζήτηση για ευρώ).
Οι μεταβολές στις τιμές συναλλάγματος στις αγορές προκαλούν μεταβολές σε οικονομικά μεγέθη, όπως είναι το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, οι διεθνείς επενδύσεις κλπ. Επειδή για σκοπούς σύγκρισης, τα μεγέθη αυτά μετατρέπονται σε δολάρια (ως διεθνές νόμισμα), οι συχνές και μεγάλες μεταβολές του δολαρίου, στρεβλώνουν τις συγκρίσεις των οικονομικών μεγεθών μεταξύ των χωρών. Οι λανθασμένες συγκρίσεις προκαλούν λανθασμένες ερμηνείες και διαμορφώνουν διαφορετικές πολιτικές από τις κυβερνήσεις. Το εργαλείο της ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης χρησιμοποιείτε από όλους σχεδόν τους διεθνείς οργανισμούς και βάσεις δεδομένων, όπως η Διεθνής Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ) και η Eurostat.
Η ισοτιμία αγοραστικής δύναμης πηγάζει από τη θεωρία της «ισοδυναμίας αγοραστικής δύναμης», η οποία βασίζεται στην ιδέα της «μιας τιμής». Η θεωρεία υποστηρίζει ότι οι κάτοικοι μιας χώρας μπορούν να αγοράσουν προϊόντα και υπηρεσίες στην ίδια τιμή που αγοράζουν οι κάτοικοι μιας άλλης χώρας, σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Αυτό μπορεί να γίνει λόγω του ελεύθερου εμπορίου, μεταξύ των χωρών, το οποίο επιτρέπει στους ανθρώπους να αγοράζουν από οπουδήποτε, στις καλύτερες τιμές. Σε βάθος χρόνου, οι τιμές θα έχουν την τάση να εξισώνονται (π.χ. πετρέλαιο). Αφού ληφθούν υπόψη οι διαφορές στις ισοτιμίες μεταξύ των νομισμάτων, όλα τα προϊόντα και οι υπηρεσίες θα πρέπει να κοστίζουν το ίδιο παντού.
Αυτό όμως δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα, ιδιαίτερα σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, λόγω διαφόρων παραγόντων, όπως το κόστος μεταφοράς από μια χώρα σε άλλη, διαφορετικές φορολογίες, δασμοί, κλπ. Κάποια πράγματα άλλωστε δεν μπορούν να είναι αντικείμενο εμπορίου, όπως ένα οικόπεδο, ένα κούρεμα κλπ. Η θεωρία όμως είναι ορθή, και η εξέλιξη του εμπορίου και της τεχνολογίας συμβάλουν στην ισότητα των τιμών σε παγκόσμιο επίπεδο. Ίσως οι εταιρείες που ασχολούνται με το ηλεκτρονικό εμπόριο, όπως η Amazon και η E-Bay, και η χρήση του internet, καταφέρουν να εξισώσουν τις τιμές σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η ισοτιμία με βάση την αγοραστική δύναμη είναι η ισοτιμία η οποία εξισώνει την αξία ενός καλαθιού προϊόντων και υπηρεσιών μεταξύ δύο χωρών. Για παράδειγμα, εάν ένα λίτρο γάλα κοστίζει 2 δολάρια στις ΗΠΑ και 1 ευρώ στην Γερμανία, τότε σημαίνει ότι η ισοτιμία αγοραστικής δύναμης μεταξύ των δύο νομισμάτων είναι 2 δολάρια ανά ευρώ. Αν αντί για ένα λίτρο γάλα χρησιμοποιήσουμε ένα καλάθι από προϊόντα και υπηρεσίες, αντιπροσωπευτικό της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας, τότε μπορούμε να υπολογίσουμε την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης μεταξύ των δύο οικονομιών.
Ο τρόπος με τον οποίο υπολογίζονται το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν και άλλα οικονομικά μεγέθη στην κάθε χώρα δεν αλλάζει. Αυτό που αλλάζει είναι η ισοτιμία, με την οποία τα μεγέθη αυτά μετατρέπονται από το εθνικό νόμισμα σε δολάρια (το δολάριο είναι το σημείο αναφοράς). Με βάση λοιπόν τις ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης, τα οικονομικά μεγέθη μετατρέπονται σε δολάρια και οι συγκρίσεις είναι πιο ορθές και πιο αντιπροσωπευτικές, σίγουρα όμως όχι τέλειες.
Μάριος Μαυρίδης, Kαθηγητής Οικονομικών Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, Βουλευτής Κερύνειας, m.mavrides@euc.ac.cy
