Κάθε λαός έχει μια κληρονομιά και μια παράδοση. Αυτή την κληρονομιά και την παράδοση όλοι μας πρέπει να την φυλάμε όπως τα μάτια μας και με ειδικούς πρέπει να πράττουμε όλες τις ενέργειες για να τις συντηρούμε και να τις προβάλουμε.
Η επιστήμη της συντήρησης παλιών αντικειμένων είτε από ξύλο είτε από οποιοδήποτε υλικό έχει εξελιχθεί σε τέτοιο σημείο που μπορούν να συντηρήσουν τα πάντα και με επιτυχία, φτάνει να είναι ειδικοί αυτοί που θα ασχοληθούν.
Με έκπληξη μας έχουμε δει τις πόρτες της παλιάς εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου , των Καλογραιών, να έχουν μπογιατιστεί με Tic Oil εξωτερικά από ανθρώπους μη ειδικούς.
Οι πόρτες αυτές, σύμφωνα με ειδικούς, είναι από τις πιο παλιές πόρτες παγκύπρια που βρίσκονται σε εκκλησίες. Η μοναδικότητα τους βρίσκεται στο ότι είναι πέρα των 400 χρονών, έχουν μοναδικό τρόπο ανοίγματος αλλά και ασφάλειας που δεν υπάρχει πουθενά αλλού στην Κύπρο και στην νότια πόρτα υπάρχει επιγραφή στα Συριακά που λέει « Άνοιξε Κύριε τη Θύρα του ελέους και της Ευσπλαχνίας σου».
Τέτοιοι θησαυροί δεν μπορούν να τύχουν ερασιτεχνισμούς από την υφιστάμενη Εκκλησιαστική Επιτροπή του Κορμακίτη που δυστυχώς κάνει το ένα σφάλμα πάνω στο άλλο. Ο μπογιατσής που μπογιάτισε τις πόρτες αυτές , ακολουθούσε διαταγές και ο άνθρωπος έκανε και την εισφορά του φαντάζομε προς την εκκλησία του χωριού του.
Ως ιστοσελίδα επικοινωνήσαμε , γνωρίζοντας βέβαια , με ειδικούς συντηρητές για να μας πουν τις απόψεις τους για το θέμα αυτό. Η πρώτη τους αναφορά ήταν ότι αυτό είναι έγκλημα και ο ερασιτεχνισμός στο μεγαλείο τους. Για να βοηθήσουμε στη σωστή συντήρηση του ξύλου ζητήσαμε και μας έστειλαν μερικά λόγια για το πώς πρέπει να γίνεται η σωστή συντήρηση του ξύλου.
« ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΞΥΛΟΥ. Το ξύλο λόγω της κυτταρικής δομής του και της ινώδους υφής του εμφανίζει ανισοτροπικές ιδιότητες. Πολλές από τις φυσικές του ιδιότητες όπως είναι η μηχανική αντοχή, η πλαστικότητα, η μεταβολή των διαστάσεών του λόγω μεταβολής της υγρασίας του περιβάλλοντος, παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές σε κάθε σημείο του ξύλου. Π.χ. διαφορετική είναι η συμπεριφορά του λόγω της αυξομείωσης της υγρασίας στον ρόζο και διαφορετική στο υπόλοιπο ξύλο. Αυτή η ανισότροπη συμπεριφορά του, μαζί με τα κύρια αίτια φθοράς του, παίζει τον σημαντικότερο ρόλο στην παθογένειά του, όταν εκτίθεται στις μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες. Κύρια αίτια φθοράς του ξύλου είναι η υγρασία, η θερμότητα, η ρύπανση της ατμόσφαιρας, τα έντομα, οι μικροοργανισμοί και τέλος, ο ανθρώπινος παράγοντας. Σε όλες τις περιπτώσεις των φθορών η παρουσία και η αυξομείωση της υγρασίας παίζει τον καθοριστικό ρόλο στην φθορά του ξύλου. Ξύλινα αρχαιολογικά αντικείμενα εκτίθενται σε μουσεία σε κατάλληλες και ελεγχόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες και κατά βάση σταθερή σχετική υγρασία. Για την καλή διατήρηση ενός ξύλινου αντικειμένου η σχετική υγρασία πρέπει να διατηρείται σε επίπεδα από 45% – 55% , με μια ημερήσια διακύμανση μέχρι 2 – 3%.Η θερμοκρασία επηρεάζει τα ποσοστά της σχετικής υγρασίας στο ξύλινο υλικό και επιταχύνει πολλές αντιδράσεις φθοράς. Για την καλή του διατήρηση θεωρούνται ικανοποιητικά τα επίπεδα μεταξύ 18 και 21οC . Ο τεχνικός φωτισμός πρέπει να γίνεται με λαμπτήρες χαμηλής υπεριώδους ακτινοβολίας, με ένταση φωτισμού όχι μεγαλύτερη από 100 – 150 lux . Τα διαφανή επικαλυπτικά υλικά (γνωστά ως βερνίκια) ήταν η πρώτη προσπάθεια του ανθρώπου για την μακροζωία των ξύλινων κατασκευών. Τα επικαλυπτικά υλικά εφαρμόζονταν για προστατευτικούς αλλά και αισθητικούς λόγους. Ο προστατευτικός ρόλος των επικαλυπτικών υλικών έγκειται στο ότι : α) διατηρούν την υγρασία στη μάζα του ξύλου σε πιο σταθερά επίπεδα β) εμποδίζουν την διάχυση στο ξύλο επιβλαβών ουσιών της ατμόσφαιρας (υγρών και αερίων) γ) προστατεύουν από μηχανικές καταπονήσεις δ) προστατεύουν από το ορατό και το υπεριώδες ε) επιτρέπουν την αφαίρεση επιφανειακών ρύπων χωρίς να επηρεάζεται η ξύλινη επιφάνεια. Ο αισθητικός τους ρόλος έγκειται στο ότι αναδεικνύουν το χρώμα του ξύλου, τονίζουν την σχεδίασή του, προσδίδουν στιλπνότητα και εξομαλύνουν μικρές ανομοιογένειες στην επιφάνειά του. Στα μέσα του 20ο αιώνα έκαναν την εμφάνισή τους και οι συνθετικές ρητίνες, είναι υλικά με παρόμοιες ιδιότητες με τις φυσικές ρητίνες, δηλ. υγρά μεγάλου ιξώδους που στερεοποιούνται με την εξάτμιση του διαλύτη τους. Δεν δημιουργήθηκαν με σκοπό να χρησιμοποιηθούν ως βερνίκια αλλά ως στερεωτικά, παρουσιάζουν όμως συμπτωματικά κάποιες οπτικές ιδιότητες, όπως η στιλπνότητα ή ο κορεσμός του χρώματος, που έχουν και οι φυσικές ρητίνες. Τα συνθετικά βερνίκια κατηγοριοποιούνται σε : α) μεγάλου μοριακού βάρους πολυμερή όπως το γνωστό Paraloid B72 και β) μικρού μοριακού βάρους βάρους όπως οι ρητίνες κετόνων , γνωστές και ως κυκλοεξανόνες π.χ το Ketone Rezin N , το MS2A και το Laropal K80 36 , οι ρητίνες υδρογονωμένων υδρογονανθράκων π.χ το Regalrez 1094 και το Arkon P90 και τέλος οι ρητίνες αλδεϋδών όπως το Laropal A81. Ως επικαλυπτικά υλικά έχουν χρησιμοποιηθεί και τα κεριά, τα κεριά χωρίζονται και αυτά σε δύο κατηγορίες, τα φυσικά και τα συνθετικά και επειδή είναι υλικά που απαιτούν αρχικά τήξη και στην συνέχεια πήξη για να σταθεροποιηθούν ονομάζονται και melt-freeze varnishes. Στα φυσικά κεριά περιλαμβάνονται τα α) ορυκτά κεριά τα οποία προέρχονται από κλασματική απόσταξη πετρελαίου, όπως η παραφίνη και τα μικροκρυσταλλικά κεριά , ή από επεξεργασία τύρφης ή και λιγνίτη, όπως ο κηρός λιγνίτου ή αλλιώς οζοκηρίτης , κ.α., β) τα κεριά ζωικής προέλευσης όπως το κερί μέλλισσας, το κερί Κίνας από το έντομο Ceroplastes ceriferus , ο σπερμαροκηρός και το κερί γομαλάκας από το έντομο Laccifer lacca και γ) τα κεριά φυτικής προέλευσης όπως το κερί καρναούμπας από τα φύλλα φοινικόδεντρου που φύεται στην βορειοανατολική Βραζιλία, κ.ά .Στα συνθετικά κεριά, τα οποία δεν εμφανίζονται πριν τις αρχές του 20ο αιώνα, περιλαμβάνονται τα πολυαιθυλενικά κεριά, πολυμερισμένες ολεφίνες κ.ά. Τα κριτήρια με βάση τα οποία θα επιλεγεί το κατάλληλο επικαλυπτικό αδιαφανές υλικό είναι η θερμοκρασία μετάπτωσης υάλου (Tg), ο δείκτης διάθλασης (RI), η αντοχή στο υπεριώδες UV, η στιλπνότητα, το μοριακό βάρος, το ιξώδες και ο ρυθμός εξάτμισης του διαλύτη της επικαλυπτικής ουσίας.
Βιβλιογραφία: 1) Β. Ν. Λαμπρόπουλος, Ευ. Νταλούκα,Θεοδώρα Παπαθανασίου, Μ. Χατζηδάκη, Συντήρηση Έργων Τέχνης, Έκδοση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. 2) Β. Ν. Λαμπροπούλου, Περιβάλλον Μνημείων, Μουσείων και Μνημειακών Χώρων, Αθήνα 2003. 3) Α. Πούρνου, Σ.Α.Ε.Τ – Τ.Ε.Ι. Αθήνας , Συντήρηση Ξύλινων Τεχνουργημάτων (Μέρος 3ο ) 2006»
Συντηρητές ξύλου υπάρχουν πρωτίστως στο τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου.
Λεωφόρος Μουσείου 1 Τ.Θ: 22024, Λευκωσία 1516 τηλ.: 00357- 22865888, 22865873 τηλεομοιότυπο: 22303148 antiquitiesdept@da.mcw.gov.cy
Να αναφέρουμε ότι η συντήρηση του ξύλου προϋποθέτει επιτόπια μελέτη του υλικού, εκπόνηση μελέτης συντήρησης ( χημικές αναλύσεις) κλπ.
Οι πόρτες της Εκκλησίας αυτής έχουν τεράστια προβλήματα και το Tic Oil αλλά και τα διάφορα βερνίκια δεν είναι λύση αλλά δυστυχώς πολλαπλασιάζει τα προβλήματα του. Πριν από δύο χρόνια όταν έγινε η επιδιόρθωση της εκκλησίας από την Δικοινοτική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά και την UNDP , δυστυχώς « οι ειδικοί» που έφεραν για την πόρτα δεν έκαναν σωστή δουλειά και φαίνεται το όλο πρόβλημα ήταν και πάλι τα λεφτά που έπρεπε να δοθούν για την συντήρηση της. Δυστυχώς οι πόρτες αυτές, σύμφωνα με τους ειδικούς που τις έχουν δει, έχουν τριφτεί με σμιρίλιο και ειδικά στο εσωτερικό τους έτσι ώστε η επιφάνεια τους να είναι ανισόπεδη και τραχιά και δυστυχώς επικαλύφθηκε και εσωτερικά και εξωτερικά με ακατάλληλο υλικό.
Ερασιτεχνισμοί στο μεγαλείο τους. Κάποιοι σπουδάζουν για χρόνια δίνοντας χιλιάδες και κάποιοι σπουδάζουν μέσω διαδικτύου και τηλεφώνου και γίνονται και βαφτίζονται ειδικοί. Καλούμε την υφιστάμενη Εκκλησιαστική επιτροπή του Κορμακίτη όπως αφήσει τους ερασιτεχνισμούς και να αναλάβει τις ευθύνες της διότι αυτά που μας έδωσαν οι πρόγονοι μας ανήκουν σε όλους και όχι σε αυτούς μόνο. Επίσης ζητούμε από τον σεβασμιότατο Αρχιεπίσκοπο Μαρωνιτών Κύπρου όπως επιληφθεί του θέματος αυτού και αναλάβει και ο ίδιος τις προσωπικές του ευθύνες. Ο Κορμακίτης έχει παράδοση, έχει ιστορία , έχει και πολιτιστικό πλούτο που πρέπει να διαφυλάξουμε.
Ως ιστοσελίδα θα παρακολουθούμε το θέμα και για οτιδήποτε δεν θα διστάσουμε να γράψουμε ξανά. Είμαστε εδώ για να προβάλουμε τα όσα καλά γίνονται αλλά και να κρίνουμε όσα λάθη γίνονται που δυστυχώς αυτή τη στιγμή γίνονται τεράστια λάθη . Εάν χρειαστεί θα επανέλθουμε στο συγκεκριμένο θέμα.
