Το πρόβλημα της ανεργίας των πτυχιούχων στην Κύπρο είναι διαρθρωτικό και δεν αναμένεται ότι θα επιλυθεί σύντομα. Ακόμα και αν η οικονομική ανάπτυξη επιταχυνθεί, η διαρθρωτική ανεργία θα παραμείνει σε ψηλά επίπεδα διότι η οικονομία δεν μπορεί να παράγει αρκετές θέσεις εργασίας για να καλύψει τις ειδικότητες των ανέργων πτυχιούχων. Η διαρθρωτική ανεργία στους νέους πτυχιούχους μπορεί να μειωθεί σε βάθος χρόνου εφόσον η πολιτεία προχωρήσει με τολμηρές μεταρρυθμίσεις, όπως άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων και με ιδιωτικοποιήσεις και με την προϋπόθεση ότι το εκπαιδευτικό σύστημα σταματήσει να παράγει άλλους ανέργους και να παράγει περισσότερους πτυχιούχους με προοπτική εργοδότησης. Στο μεταξύ, όλο και περισσότεροι πτυχιούχοι, αναζητούν εργασία στο εξωτερικό ή παραμένουν εκεί μετά το πέρας των σπουδών τους. Η κινητικότητα των εργαζομένων δεν είναι κάτι κακό αλλά στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά είναι επίσης και ένα κοινωνικό πρόβλημα.
Η διαρθρωτική ανεργία αντικατοπτρίζει τη δυσκολία στο «πάντρεμα» των άνεργων πτυχιούχων με τις διαθέσιμες θέσεις εργασίας που παράγει η οικονομία. Για παράδειγμα, η αγορά εργασίας μπορεί να χρειάζεται ιατρούς, προγραμματιστές και μαγείρους, αλλά το εκπαιδευτικό σύστημα παράγει δασκάλους, πολιτικούς επιστήμονες και φιλόλογους. Ένα από τα προβλήματα που προκαλούν τη διαρθρωτική ανεργία στους πτυχιούχους είναι το γεγονός ότι τα πανεπιστήμια, τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα, παράγουν μεταξύ άλλων, και πτυχιούχους που δεν έχουν προοπτική εργοδότησης στις ειδικότητες τους. Οι εν’ λόγω πτυχιούχοι θα παραμείνουν άνεργοι για μεγάλο χρονικό διάστημα και μετά από κάποια χρόνια θα αναγκαστούν να πάρουν μια θέση εργασίας οπουδήποτε, και θα κάνουν οτιδήποτε, εκτός από το επάγγελμα στο οποίο έχουν σπουδάσει.
Υπάρχουν βεβαίως και άλλοι λόγοι που δημιουργούν διαρθρωτική ανεργία στους πτυχιούχους, όπως είναι η μεγάλη ψαλίδα μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα σε ότι αφορά μισθούς, μονιμότητα και άλλα ωφελήματα, το υπερβολικά ψηλό ποσοστό της συμμετοχής στην πανεπιστημιακή μόρφωση μετά το λύκειο, γεγονός που δημιουργεί υπερβολική προσφορά πτυχιούχων, ο μεγάλος αριθμός πτυχιούχων με υπερβολική μόρφωση, που στο τέλος λειτουργεί εις βάρος τους αντί προς όφελος τους, κλπ. Στην Κύπρο, το 82% των αποφοίτων των λυκείων συνεχίζουν για πανεπιστημιακή μόρφωση και το 50% των 0 πτυχιούχων συνεχίζουν για μεταπτυχιακό ή άλλο πτυχίο. Η δυσκολία πρόσβασης των νέων πτυχιούχων στα ελεύθερα επαγγέλματα, λόγω κατοχύρωσης των συμφερόντων των υφιστάμενων επαγγελματιών είναι ακόμα ένας λόγος για τη διαρθρωτική και μακροχρόνια ανεργία. Η υπερβολική προσφορά πτυχιούχων προκαλεί έχει προκαλέσει μείωση στους μισθούς. Οι χαμηλοί μισθοί και οι δύσκολοι όροι εργασίας είναι ακόμα ένας λόγος που η διαρθρωτική και μακροχρόνια ανεργία συντηρείται.
Θεωρώ ότι είναι υποχρέωση της πολιτείας να προσφέρει την ευκαιρία σε όλους τους πολίτες να αποκτήσουν μόρφωση στον κλάδο που επιθυμούν. Η πολιτεία όμως δεν μπορεί να παράγει και θέσεις εργασίας για όλους τους πτυχιούχους που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν εργασία στον ιδιωτικό τομέα. Η πολιτεία μπορεί να δώσει κίνητρα στον ιδιωτικό τομέα για να παράγει ανάπτυξη, να φιλελευθεροποιήσει τους τομείς της οικονομίας και να απελευθερώσει τα κλειστά επαγγέλματα, να προωθήσει και να αναβαθμίσει τα τεχνικά επαγγέλματα, τα οποία παραμένουν υποβαθμισμένα, να προσελκύσει άμεσες ξένες επενδύσεις, να στηρίζει και να χρηματοδοτεί την καινοτομία κλπ. Όλα αυτά μπορούν να βοηθήσουν τους ανέργους πτυχιούχους να εξασφαλίσουν μια θέση εργασίας, έστω και αν δεν είναι της ειδικότητας τους, διότι ο σκοπός της πανεπιστημιακής μόρφωσης δεν είναι μόνο να μάθει τον φοιτητή κάποια πράγματα αλλά να τον μάθει πως να μαθαίνει. Άλλωστε, τις περισσότερες γνώσεις και δεξιότητες, ο πτυχιούχος τις μαθαίνει όταν εργάζεται και όχι στο πανεπιστήμιο.
Μάριος Μαυρίδης, Καθηγητής Οικονομικών στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, Βουλευτής Κερύνειας ΔΗΣΥ, m.mavrides@euc.ac.cy