Το ανεργιακό επίδομα στην Κύπρο τυγχάνει εκμετάλλευσης από επιχειρήσεις και εργαζόμενους, μειώνει τα κίνητρα για εργασία και δεν αυτοχρηματοδοτείται πλήρως από μόνο του, αλλά πολλές φορές χρειάζεται περισσότερα χρήματα, τα οποία μεγαλώνουν την τρύπα του ευρύτερου Σχεδίου Κοινωνικών Ασφαλίσεων (διότι περί Σχεδίου πρόκειτε και όχι Ταμείου). Σήμερα στην Κύπρο, μπορεί κάποιος που απλά σταμάτησε από την εργασία του να λάβει ανεργιακό για έξι μήνες, χωρίς να ψάχνει για εργασία (απλά εγγράφεται στους καταλόγους του Γραφείου Εργασίας). Μπορεί επίσης κάποιος στην Κύπρο, Κύπριος ή κοινοτικός, να λαμβάνει ανεργιακό κάθε χρόνο, για πολλά χρόνια, χωρίς κανένα περιορισμό. Όλες οι χώρες της Ευρώπης, πλην της Γαλλίας και της Φινλαδίας (τέσσερις μήνες) απαιτούν εισφορές για τουλάχιστον ένα έτος, προκειμένου κάποιος να δικαιούται ανεργιακό. Αν ο Λογαριασμός Ανεργιακών Παροχών δεν τύχει καλύτερης διαχείρισης, τότε απλά θα συνεχίσει να προκαλεί μεγαλύτερο κόστος παρά όφελος στην κοινωνία.
Το ανεργιακό επίδομα είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο κοινωνικής πολιτικής το οποίο προσφέρεται σε άτομα που χάνουν την εργασία τους, και εφαρμόζεται σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και στις πλείστες διεθνώς. Βασικά, το ανεργιακό είναι ένας κοινωνικός ασφαλιστικός λογαριασμός όπου εργαζόμενοι και επιχειρήσεις εισφέρουν για να στηρίξουν αυτούς που χάνουν την εργασία τους. Σε κάποιες χώρες (Ηνωμένο Βασίλειο, Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδάς), επιπρόσθετα από τις Κοινωνικές Ασφαλίσεις (κρατική ασφαλιστική εταιρεία), ασφαλιστική κάλυψη για απώλεια εργασίας προσφέρουν και οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Δηλαδή, μπορεί κάποιος οικογενειάρχης να αγοράσει επιπρόσθετη ασφαλιστική κάλυψη σε περίπτωση απώλειας της εργασίας του.
Ο σκοπός του ανεργιακού επιδόματος είναι να προσφέρει εισόδημα σε κάποιον που έχασε την δουλειά του χωρίς τη θέληση του, με την προϋπόθεση όμως ότι ψάχνει εντατικά για εργασία. Αν δηλαδή κάποιος σταμάτησε να εργάζεται από μόνος του ή δεν ψάχνει για εργασία, τότε δεν θα πρέπει να είναι δικαιούχος του ανεργιακού επιδόματος. Η αναζήτηση εργασίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης, δεν γνωρίζουμε όμως πόσο αυστηρός είναι ο έλεγχος.
Επισης το ανεργιακό δεν πρέπει να μειώνει τα κίνητρα για εργασία, γι’ αυτό και η περίοδος λήψης του ανεργιακού είναι περιορισμένης διάρκειας. Σε κάποιες χώρες το ανεργιακό προσφέρεται για έξι μήνες, σε άλλες 12 μήνες, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις που το ανεργιακό προσφέρεται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αλλά μειώνεται σταδιακά. Η Φινλανδία προσφέρει επίδομα ανεργίας μέχρι και 3.5 χρόνια, η Γαλλία μέχρι δύο ή τρία για άτομα άνω των 50 ετών, και Δανία για δύο χρόνια.
Το ύψος του ανεργιακού διαφέρει από χώρα σε χώρα. Στην Κύπρο οι χαμηλόμισθοι εισπράττουν ανεργιακό πάνω από το 50% του μισθού που λάμβαναν ενώ για τους υψηλόμισθους, το ανεργιακό περιορίζεται κάτω από το 50%. Το ίδιο συμβαίνει στις πλείστες χώρες της Ευρώπης. Στη Δανία όμως, το ανεργιακό ανέρχεται στο 90% του μισθού για δύο χρόνια, ενώ στο Βέλγιο το ανεργιακό είναι επίσης πολύ ψηλό για τρεις μήνες και στη συνέχεια μειώνεται σταδιακά, το ίδιο και στην Ολλανδία. Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν προσφέρει ανεργιακό αλλά κάτι καλύτερο, «επίδομα αναζήτησης εργασίας», περίπου €84 ευρώ την εβδομάδα, σε όσους αποδεδειγμένα αναζητούν εργασία.
Στις πλείστες χώρες της Ευρώπης, ο λογαριασμός του ανεργιακού αυτοχρηματοδοτείται από εισφορές από εργαζόμενους και επιχειρήσεις. Στην Κύπρο η εισφορά στον Λογαριασμό Ανεργιακών Παροχών ανέρχεται στο 1.15% από το σύνολο των 20.2% των συνολικών ασφασλιστικών αποδοχών (7.8%, 7.8%, 4.6%) που προορίζονται για το Σχέδιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, και επειδή αυτό συνήθως δεν αρκεί, το Υπουργικό Συμβούλιο εγκρίνει επιπρόσθετα ποσά από το Σχέδιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Σε άλλες χώρες που έχω εξετάσει, οι εισφορές στο λογαριασμό ανεργίας είναι ψηλότερες από ότι είναι στην Κύπρο.
Τα συστήματα ανεργιακού επιδόματος διαφέρουν από χώρα σε χώρα, έχουν όμως ένα κοινό στόχο. Να στηρίξουν τον άνθρωπο για όσο καιρό είναι άνεργος με απώτερο στόχο την επανένταξη του στην αγορά εργασίας. Το σύστημα ανεργιακού στην Κύπρο, τολμώ να πω, προωθεί περισσότερο την ανεργία παρά την εργασία.
Μάριος Μαυρίδης, Καθηγητής Οικονομικών, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, Βουλευτής Επαρχίας Κερύνειας ΔΗΣΥ, m.mavrides@euc.ac.cy