Ο προστατευτισμός επιστρέφει στην παγκόσμια οικονομία με απρόβλεπτες συνέπειες, καθώς ουδείς μπορεί να γνωρίζει πως θα αντιδράσουν οι χώρες που επηρεάζονται. Το ελεύθερο εμπόριο κινδυνεύει και μαζί η οικονομική ανάπτυξη και εκατομμύρια θέσεις εργασίας, ιδιαίτερα σε αναπτυσσόμενες χώρες που εξαρτούνται από το εμπόριο, όπως η Κίνα, η Ινδία η Βραζιλία και το Μεξικό.
Η Μεγάλη Βρετανία οδεύει προς την έξοδο, από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσα σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας, ως προς το τι θα ισχύει μετά την έξοδο της. Αναπόφευκτα, η ελεύθερη διακίνηση προϊόντων και υπηρεσιών θα υπόκειται σε δασμούς και άλλους περιορισμούς, ενώ η ελεύθερη διακίνηση προσώπων θα απαγορεύεται, άλλωστε αυτός είναι και ο κύριος λόγος που οι Βρετανοί αποφάσισαν να φύγουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Βεβαίως, οι Βρετανοί θα επιθυμούσαν να είναι και εντός και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά αυτό δεν το δέχονται οι Γερμανοί και οι Γάλλοι.
Ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump έχει ήδη δώσει δείγματα γραφής για τις πολιτικές που θα ακολουθήσει, με την υπογραφή προεδρικών διαταγμάτων που αποσκοπούν στον περιορισμό του ελεύθερου εμπορίου και υπηρεσιών και την ελεύθερη διακίνηση προσώπων. Ο Πρόεδρος Τραμπ έχει αποσύρει τη συμμετοχή των ΗΠΑ από τη Συμφωνία Εμπορίου των χωρών του Ειρηνικού, μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που έχει ως στόχο την μείωση των δασμών εισαγωγής και άλλων εμποδίων που περιορίζουν το ελεύθερο εμπόριο.
Ο Πρόεδρος Τραμπ έχει δηλώσει επίσης ότι επαναδιαπραγματευθεί την συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Βορείας Αμερικής (NAFTA), μια συμφωνία μεταξύ των ΗΠΑ του Καναδά και του Μεξικού, η οποία ισχύει από το 1994. Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι αν αυτή η συμφωνία ακυρωθεί, τότε οι τρεις χώρες θα εισέλθουν σε φάση οικονομικής ύφεσης. Ο Αμερικάνος Πρόεδρος έχει ήδη ανακοινώσει την πρόταση του για 20% φόρο στα προϊόντα που εισάγονται από το Μεξικό για να χρηματοδοτήσει το τείχος που θέλει να χτίσει κατά μήκος των συνόρων των ΗΠΑ με το Μεξικό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Αμερικάνικη κυβέρνηση δηλώνει ξεκάθαρα ότι δεν είναι εναντίον το ελεύθερου εμπορίου αλλά των άδικων πρακτικών που ακολουθούν κάποιες χώρες. Η Κίνα για παράδειγμα διατηρεί το νόμισμα της υποτιμημένο για να αυξάνει τις εξαγωγές της και να μειώνει τις εισαγωγές της. Η πρακτική αυτή είναι αρκετά δημοφιλής και ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες αφού την ακολουθεί και η Μεγάλη Βρετανία.
Ο προστατευτισμός δεν είναι καινούργιο φαινόμενο στην παγκόσμια οικονομία, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει πάρει διαστάσεις. Σε πρόσφατη έκθεση του, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναφέρει ότι ο προστατευτισμός που ακολουθούν διάφορες χώρες θα περιορίσει την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας (Global Prospects and Policy Challenges, G-20 Leaders Summit, Sept 2016). Μελέτες από ακαδημαϊκούς καταδεικνύουν ότι μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, δεκάδες χώρες έχουν λάβει προστατευτικά μέτρα που περιορίζουν το ελεύθερο εμπόριο, προκειμένου να προστατεύσουν την εγχώρια οικονομία τους (S. J. Evenett, ed. Broken Promises: A G20 Summit Report by Global Alert).
Ο προστατευτισμός αποτελεί κίνδυνο για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, ιδιαίτερα αν οι χώρες που επηρεάζονται προχωρήσουν και αυτές σε αντίποινα, τα οποία επίσης θα αποτελούν πλήγμα για το ελεύθερο εμπόριο. Εάν οι εξελίξεις οδηγήσουν σε ένα παγκόσμιο οικονομικό «πόλεμο», τότε το κόστος θα το πληρώσουν οι εργαζόμενοι και καταναλωτές, που θα πληρώνουν ψηλότερες τιμές.
Μάριος Μαυρίδης, Καθηγητής Οικονομικών στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, βουλευτής Κερύνειας, ΔΗΣΥ, m.mavrides@euc.ac.cy