Η μεταρρύθμιση του συστήματος πρόνοιας ήταν ένας από τους βασικούς στόχους της κυβέρνησης. Το νέο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ), είναι πιο γενναιόδωρο από το προηγούμενο σύστημα, με πιο χαλαρά κριτήρια και περισσότερους δυνητικά δικαιούχους. Κάτω από το ΕΕΕ, κάποιος που διαθέτει περιουσιακά στοιχεία και μετρητά, μπορεί να πάρει οικονομική στήριξη ενώ το προηγούμενο σύστημα δεν επέτρεπε κάτι τέτοιο. Η ουσία είναι ότι με το ΕΕΕ ο αριθμός των δικαιούχων μπορεί δυνητικά να αυξηθεί σημαντικά.
Ήδη, ο αριθμός των δικαιούχων έχει αυξηθεί στα 35,000 νοικοκυριά ή γύρω στα 52,000 πρόσωπα. Οι αριθμοί αυτοί δεν είναι ιδιαίτερα ψηλοί, λαμβάνοντας υπόψη την κρίση που πέρασε η Κύπρος και την ψηλή ανεργία. Εάν όμως οι λήπτες του ΕΕΕ συνεχίσουν να αυξάνονται, και μάλιστα σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης, τότε αυτό θα πρέπει να μας ανησυχεί, διότι σημαίνει ότι υπάρχει κατάχρηση του συστήματος. Το ανησυχητικό δεν είναι το κόστος, αλλά το ότι πολλοί άνθρωποι θα είναι λήπτες και δεν θα δουλεύουν. Η κατάχρηση του συστήματος είναι πιο εύκολη σήμερα, με το νέο σύστημα παρά με το προηγούμενο, λόγω της χαλαρότητας των κριτηρίων, το οποίο αυξάνει τους δυνητικά δικαιούχους. Βεβαίως το σύστημα έχει μηχανισμούς ελέγχου, οι οποίοι αποτρέπουν τόσο την κατάχρηση όσο και την απάτη. Η κατάχρηση είναι όταν κάποιος που είναι ικανός για εργασία λαμβάνει το επίδομα και δεν εργάζεται με το δικαιολογητικό ότι δεν μπορεί να βρει δουλειά που να ταιριάζει με τα προσόντα του.
Η απάτη είναι η απόκρυψη πληροφοριών από την υπηρεσία που ενδεχομένως να στερούσαν το επίδομα από κάποιον, π.χ. κάποιος έχει τα χρήματα του σε θυρίδα αντί σε λογαριασμό. Απάτη είναι επίσης όταν κάποιος εργάζεται και εισπράττει μετρητά και αδήλωτα, και λαμβάνει ταυτόχρονα και το επίδομα του ΕΕΕ. Το νέο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια σκιώδης αγορά εργασίας, η οποία στρεβλώνει την ευρύτερη αγορά εργασίας και λειτουργεί εις βάρος των εργαζομένων γενικότερα. Αν το φαινόμενο αυτό αφεθεί να εξελιχθεί, τότε αυτό θα σημαίνει ότι το ΕΕΕ θα επιδοτεί τους εργοδότες που παρανομούν.
Η νομοθεσία βεβαίως περιλαμβάνει πρόνοια με την οποία η υπηρεσία ΕΕΕ έχει το δικαίωμα να στείλει λήπτες δημοσίου βοηθήματος για εργασία και αν αρνηθούν τότε τους αποκόπτεται το επίδομα. Το πρόβλημα είναι ότι ένας λήπτης μπορεί να απορρίψει μια θέση εργασίας σκόπιμα, με το σκεπτικό ότι δεν ταιριάζει με τα προσόντα του.
Το ΕΕΕ είναι ένα ολοκληρωμένο και στοχευμένο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και στηρίζει δεκάδες χιλιάδες νοικοκυριά που έχουν πραγματική ανάγκη. Όμως, η επιτυχία του νέου συστήματος θα εξαρτηθεί από την αποτελεσματικότητα των ελέγχων που διενεργεί η υπηρεσία για τις καταχρήσεις και τις απάτες που ενδεχομένως να προκύψουν.
Βεβαίως, το ζητούμενο δεν είναι η κυβέρνηση να στηρίζει τις άπορες οικογένειες με επιδόματα αλλά να δημιουργεί ανάπτυξη και νέες θέσεις εργασίας για να μπορούν οι λήπτες του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος να εργάζονται, να παράγουν, και να κερδίζουν τα χρήματα που χρειάζονται για να ζήσουν με αξιοπρέπεια.
Μάριος Μαυρίδης, Καθηγητής Οικονομικών, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, Βουλευτής Κερύνειας ΔΗΣΥ