Στους προϋπολογισμούς της Γενικής Κυβέρνησης, πολλά τμήματα και υπηρεσίες ζητούν περισσότερα χρήματα από αυτά που χρειάζονται. Τα ποσά που ζητούν είναι μεγαλύτερα από αυτά που ξόδεψαν τα προηγούμενα χρόνια. Το γεγονός ότι ζητούν περισσότερα δεν σημαίνει ότι ξοδεύουν περισσότερα αλλά όταν το χρήμα ρέει άφθονο, τα διάφορα τμήματα και υπηρεσίες μπορούν να ξοδεύουν περισσότερα, αν το επιθυμούν, με τα κατάλληλα δικαιολογητικά βέβαια. Οι προϋπολογισμοί εγκρίνονται, πρώτα από το Υπουργικό Συμβούλιο και μετά από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, χωρίς πολλές ερωτήσεις. Με δεδομένα τα πιο πάνω, οι διευθυντές και οι τμηματάρχες έχουν κάθε κίνητρο να ξοδέψουν περισσότερα από όσα χρειάζονται, ενώ παράλληλα δεν έχουν κανένα κίνητρο να ξοδέψουν λιγότερα. Κατά συνέπεια το πρόβλημα είναι διπλό και προκαλεί σημαντικό κόστος στο φορολογούμενο πολίτη ενώ παράλληλα στερεί σημαντικά κεφάλαια από την κυβέρνηση που θα μπορούσαν να δαπανηθούν για αναπτυξιακούς σκοπούς.
Σε πάρα πολλές περιπτώσεις, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη για το 2017 είναι σημαντικά ψηλότερη από την πραγματική δαπάνη του 2015 (διότι για το 2016 δεν είναι ακόμη γνωστή). Αυτό συμβαίνει σε εκατοντάδες περιπτώσεις σε όλα σχεδόν τα τμήματα και υπηρεσίες της Γενικής Κυβέρνησης. Είναι μια νοοτροπία, η οποία έχει αναπτυχθεί με τα χρόνια, όταν το κράτος δανειζόταν εύκολα για να καλύψει ελλείμματα. Τα υπουργεία και οι υπηρεσίες επέλεγαν την εύκολη λύση, ζητούσαν περισσότερα για να έχουν να ξοδεύουν, αφού κανένας δεν θα αμφισβητούσε τα ποσά. Η δύσκολη λύση είναι η προσπάθεια εξοικονόμησης χρημάτων για το φορολογούμενο.
Είναι κοινό μυστικό ότι τα διάφορα τμήματα και υπηρεσίες της κυβέρνησης επιθυμούν να ξοδεύουν περισσότερα παρά λιγότερα, για να μπορούν να διεκδικούν τα ίδια ή και περισσότερα το επόμενο έτος. Στο δημόσιο, ο ένας προστατεύει τον άλλο για να περνάμε όλοι καλά, όμως η αλήθεια είναι ότι τα έξοδα της νύφης τα πληρώνει ο φορολογούμενος. Κάποια τμήματα που πραγματικά εξοικονομούν χρήματα για το φορολογούμενο αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα. Το πρόβλημα είναι ο έλεγχος κα επανασχεδιασμός του προϋπολογισμού με βάση τα αποτελέσματα του ελέγχου. Γιατί οι διευθυντές δεν αναλαμβάνουν αυτή τη σημαντική ευθύνη;
Η πραγματικότητα είναι ότι οι διευθυντές και επικεφαλής των τμημάτων δεν είναι ανεύθυνοι, απλά δεν έχουν κίνητρο να περιορίσουν τις δαπάνες των τμημάτων τους. Τα κίνητρα προς τους διευθυντές είναι σημαντικό εργαλείο στην διαχείριση του προϋπολογισμού. Όταν οι διευθυντές έχουν να κερδίσουν κάτι από την καλύτερη διαχείριση το προϋπολογισμού (πόντους στην αξιολόγηση, φιλοδώρημα κλπ), τότε ενδεχομένως να εξοικονομήσουν χρήματα για το φορολογούμενο.
Υπάρχει ακόμη ένα μεγάλο πρόβλημα στη διαχείριση το προϋπολογισμού, και αυτό αφορά τη μεταφορά χρημάτων από μια κατηγορία σε άλλη. Εύκολα ένα τμήμα μπορεί να μεταφέρει χρήματα από τα «λειτουργικά έξοδα» στην κατηγορία «αναλώσιμα». Η δυνατότητα μεταφοράς χρημάτων προσφέρει ευελιξία σε ένα τμήμα ή υπηρεσία, όμως προσφέρει παραπλανητική εικόνα σε αυτούς που εγκρίνουν τους προϋπολογισμούς, δηλαδή τους βουλευτές, διότι αυτοί εγκρίνουν αυτά που βλέπουν στο χαρτί και όχι τις μεταφορές που θα γίνουν στη συνέχεια από τους διευθυντές.
Μάριος Μαυρίδης, Καθηγητής Οικονομικών Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, Βουλευτής Κερύνειας ΔΗΣΥ
